Leegstand winkels en kantoren neemt verder toe
De leegstand van winkels en kantoren is in 2013 opnieuw toegenomen. In beide gevallen bedraagt de toename een procentpunt. Van het vloeroppervlak kantoren staat (begin 2014) 17% leeg, tegen 16% het jaar ervoor. Bij de detailhandel is inmiddels 9% van de vierkante meters niet in gebruik, tegen 8% in 2013. Het PBL (Planbureau voor de Leefomgeving) heeft vandaag deze nieuwe cijfers gepubliceerd.
Structureel minder vraag naar winkel- en kantoorruimte
Er zijn meer oorzaken voor de toename van de leegstand dan alleen de economische crisis. Een deel van de oorzaken is structureel van aard. Een belangrijke structurele oorzaak voor de afnemende vraag naar kantoorruimte en fysieke winkels is het toenemend gebruik van ICT. Daardoor zijn nieuwe vormen van winkelen en werken ontstaan zoals webwinkels en telewerken. Ook de afvlakkende bevolkingsgroei (of zelfs krimp in sommige gebieden) en de dalende beroepsbevolking zorgen voor minder vraag naar ruimte. Dit, gecombineerd met een (te) royaal aanbod - met name in de jaren voorafgaand aan de crisis - heeft geleid tot de huidige leegstandscijfers.
Leegstand is niet per se een maatschappelijk probleem; dat wordt het vooral wanneer die een meer structureel karakter krijgt én wanneer er een negatieve uitstraling op de omgeving vanuit gaat. Denk daarbij aan verloedering en verpaupering van gebieden met veel leegstaande panden.
Toename structurele leegstand
Wanneer wordt gekeken naar de duur van de leegstand, dan valt op dat bij zowel kantoren als winkels het aandeel structurele leegstand (leegstand meer dan drie jaar) sterk is toegenomen. Begin 2014 was meer dan 50% van de kantorenleegstand structureel van aard, binnen de detailhandel was dat ruim een derde.
Verschillen in aanvangsleegstand tussen kantoren en winkels
Opvallend is verder dat de aanvangs- en frictieleegstand van winkels (leegstand minder dan een jaar) stijgend is. Veel nieuwe winkels worden momenteel leeg opgeleverd, dat wil zeggen dat er nog geen huurder voor is gevonden (bijna 20%). Bij kantoren gebeurt dit nauwelijks meer. Niet alleen zijn er de laatste jaren weinig kantoormeters bijgekomen; begin 2014 stond daarvan slechts 3% bij oplevering leeg. Rond 2000 was dat nog 30%. Voordat wordt begonnen met de bouw van kantoorpanden zorgen de projectontwikkelaars nu eerst dat de verhuur rond is. Daarnaast worden er op de kantorenmarkt sinds vorig jaar meer vierkante meters onttrokken dan toegevoegd. Het lijkt erop dat in de kantorenmarkt – waar de leegstandsproblematiek groter is en reeds langer duurt dan op de winkelmarkt – de nodige lessen zijn geleerd en een kantelpunt is bereikt.
Ruimtelijke verschillen
Er zijn behoorlijk grote verschillen in leegstand binnen Nederland: kantorenleegstand komt meer voor in de Randstad, terwijl winkelleegstand vooral een probleem is van perifere regio’s.