Lessen uit 10 jaar Natuurpact

Derde lerende evaluatie van het Natuurpact

De aankoop en inrichting van nieuwe natuurgebieden kost veel meer tijd en geld dan voorzien. De 80.000 ha nieuwe natuur in het Natuurnetwerk wordt niet volgens afspraak in 2027 gerealiseerd. Herstelbeheer in natuurgebieden werkt ook niet altijd; voor lange termijn natuurherstel is herstel van het hele ecologische systeem nodig. Dit zijn enkele conclusies uit het PBL-rapport Lerende Evaluatie Natuurpact 3 met een terugblik op tien jaar provinciaal natuurbeleid.

Foto: Irene Bouwma - WUR

Het in 2013 overeengekomen Natuurpact betekende een verregaande decentralisatie van het natuurbeleid van het Rijk naar de provincies. De eerste ambitie was om het Natuurnetwerk Nederland te vergroten door in de periode tot 2027 80.000 hectare nieuwe natuur te realiseren. Het doel hiervan was om de biodiversiteit te verbeteren. Van de 80.000 ha zijn inmiddels ruim 45.000 ha gerealiseerd. Ondanks grote stappen voorwaarts wordt het doel eind 2027 niet gehaald. Dit komt onder meer doordat de realisatie plaatsvindt op basis van vrijwilligheid en bereidwilligheid.

Natuur en landbouw zijn onlosmakelijk verbonden

Natuurbeleid en landbouwbeleid liggen in elkaars verlengde. Als boeren maatregelen gaan nemen voor de natuur in de overgangsgebieden betekent dit een verregaande verandering van hun bedrijfsvoering, bijvoorbeeld naar een extensieve of natuurinclusieve vorm van landbouw. Boeren hebben daarbij niet alleen duidelijkheid nodig over wat er van hen wordt gevraagd, maar ook financiële ondersteuning en aangepaste regelgeving vanuit het Rijk of de provincie. Dat geldt met name voor agrarische bedrijven in de buurt van natuurgebieden.

Samen werken als één overheid vereist een gezamenlijk toekomstbeeld

In het Natuurpact streefden Rijk en provincies ernaar om te opereren als ‘één overheid’. De uitvoering van het natuurbeleid vindt plaats in specifieke gebieden en regio’s. Deze werkwijze vereist echter een door Rijk, provincies en betrokkenen in het gebied gedeeld gebiedsgericht toekomstbeeld: waar willen we samen naar toe? Niet alleen voor de natuur maar vanuit alle opgaven die in het gebied spelen. In veel gebieden moet dit gezamenlijk toekomstbeeld nog worden ontwikkeld.

Tien jaar na de decentralisatie van het natuurbeleid is de uitvoering van het Nederlandse natuurbeleid opnieuw sterk in beweging. Na de uitspraak van de Raad van State met betrekking tot de PAS-regeling kreeg het natuurbeleid een zeer hoge beleidsurgentie en inmiddels zijn twee nieuwe beleidsprogramma’s ontwikkeld: het Programma Stikstofreductie en Natuurverbetering (PSN) en het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG).
Het PBL en de WUR evalueerden in de afgelopen tien jaar, in samenwerking met Rijk en provincies, de uitvoering van het Natuurpact. De tien lessen die in deze ‘lerende’ evaluatie worden getrokken zijn dan ook relevant voor deze beleidsprogramma’s.