Grote gebieden in de wereld onder druk door landdegradatie
Een PBL-studie laat zien dat landdegradatie een mondiaal probleem is. Dit is met name risicovol in kwetsbare droge gebieden waar de bevolking veel sneller groeit dan elders en land en water schaars worden. De studie schetst in diverse toekomstscenario’s hoe de druk op land wereldwijd toeneemt door de stijgende vraag naar land voor voedsel, hout, bio-energie en verstedelijking. Deze druk wordt nog eens verscherpt door landdegradatie en klimaatverandering. Met name regio’s in Afrika, het Midden-Oosten, en Zuid-Azië staan hierdoor voor een grote uitdaging.
De PBL-studie naar landgebruik en landdegradatie is gedaan op verzoek van de UNCCD, de mondiale conventie voor het tegengaan van landdegradatie, verwoestijning en droogte. De conventie, opgericht in navolging van de Earth Summit in 1992 in Rio de Janeiro, beoogt om de leefomstandigheden van mensen in droge gebieden te verbeteren en gedegradeerd land en bodems te herstellen. De studie is een centraal onderdeel van de Global Land Outlook die in september in China wordt gepubliceerd.
Flinke toename landdegradatie verwacht
De studie bestaat uit diverse scenario’s waarmee kan worden geschetst waar veranderingen in de toekomst plaats gaan vinden. Uit deze scenario’s blijkt dat de vraag naar producten waarvoor land nodig is tot 2050 met zo’n 30 tot 80% zal stijgen. Deze toename in vraag naar producten betekent een uitbreiding van landbouw en veeteelt met zo’n 4 miljoen km2 in het midden-scenario, en 8 miljoen km2 in het meest uitdagende scenario. Daarbij komt dat de beste gronden vaak al in gebruik zijn en dat de landbouw in toenemende mate op minder vruchtbaar terrein terecht komt. Veel uitbreiding van de landbouwgronden vindt naar verwachting plaats in tropische gebieden, waar de risico’s op landdegradatie groter zijn.
De studie biedt nieuwe inzichten, omdat het tot nu toe onduidelijk was in hoeverre landdegradatie in de toekomst een bedreiging zal vormen. Wereldwijd leiden huidige vormen van landbeheer op minstens 9 miljoen km2 tot achteruitgang van de bodem waarvan meer dan de helft op landbouwgrond, gelijk aan 12% van alle landbouwgrond wereldwijd.
In Afrika onder de Sahara vindt deze achteruitgang plaats op ongeveer 20% van de oppervlakte. Dit heeft gevolgen voor de landbouwproductie, het waterbeheer en de opslag van koolstof in bodems en planten. Elders zal meer landbouwgrond in gebruik genomen moeten worden om voor productieverlies te compenseren. Huidige trends kunnen leiden tot de noodzaak om landbouwgrond tot 2050 met een extra 5% uit te breiden, bovenop de verwachte 10% uitbreiding voor toenemende vraag naar voedsel, vlees, hout en biomassa.
Explosieve bevolkingsgroei in de meest kwetsbare gebieden
Een verdere complicatie is dat de bevolking in de kwetsbare droge gebieden met zo’n 40 tot 50% toeneemt tot 2050, veel sneller dan de 25% buiten deze gebieden. Dit speelt met name in delen van Afrika en Zuid-Azië.
Deze droge gebieden zijn van nature kwetsbaar voor landdegradatie en hebben vaak te maken met tekorten aan water en aan vruchtbare grond. Toenemende druk op land door met name landbouw leidt vaker tot conflicten omdat veehouders steeds minder uitwijkmogelijkheden hebben in droge perioden. De effecten van klimaatverandering, zoals langere droge periodes die vaker zullen voorkomen, zullen in de toekomst dus ook veel meer mensen treffen dan nu al het geval is.
De studie onderscheidt tien regio’s in de wereld, waarvan er drie worden ingeschat als het meest kwetsbaar voor toenemende druk op land en water, en de gevolgen daarvan. Dit zijn Sub-Sahara Afrika, Noord-Afrika en het Midden-Oosten, en Zuid-Azië. De vraag is hoe de snel groeiende bevolking in deze gebieden in de toekomst om zal gaan met beperkte beschikbaarheid van land, in vruchtbaarheid afnemende bodems, en waterschaarste.