Kilometerheffing op drukke wegen in spits gunstig voor welvaart, maar lastig uitvoerbaar

Dit concluderen het Centraal Planbureau (CPB) en het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in de vandaag verschenen studie Maatschappelijke Kosten en Baten Prijsbeleid Personenauto’s. Het gaat om welvaart in brede zin waar alle zaken die mensen belangrijk vinden zijn meegenomen, ook milieu en verkeersveiligheid.

Congestieheffing rendabel maar uitvoerbaarheid is zorgpunt

Een kilometerheffing van 11 cent/km voor personenauto’s op drukke wegen in de spits is maatschappelijk rendabel, zowel bij hoge als lage economische groei. De uitvoerbaarheid van deze zogeheten congestieheffing is echter een zorgpunt. Alleen drukke wegvakken beprijzen is verwarrend voor de weggebruiker, die vaak niet weet welke wegen nu met of zonder heffing zijn.  Verder zouden de kosten kunnen stijgen door privacy- en fraudeproblemen die hier niet zijn onderzocht. Dat geldt overigens voor alle varianten die in de studie zijn onderzocht.

Simpeler spitsheffing op hoofdwegen is minder doeltreffend

Een simpeler spitsheffing van 5 cent/km op alle hoofdwegen in de Randstad, delen van Noord-Brabant en Gelderland is minder doeltreffend. Het maatschappelijk rendement is alleen gunstig bij hoge economische groei. Bij het huidige fileniveau wegen de voordelen van deze variant niet op tegen de nadelen.

Heffing op alle gereden kilometers leidt tot forse afname automobiliteit

Voor een heffing van 7 cent/km voor alle gereden kilometers geldt dat de nadelen groter zijn dan de voordelen. Deze variant leidt tot minder files, meer verkeersveiligheid, minder emissies, maar dit komt door een sterke afname van de automobiliteit met circa 15%. Die afname van de automobiliteit gaat gepaard met substantiële welvaartsnadelen, zowel voor de mensen die het betreft als voor de samenleving als geheel (effecten voor bijvoorbeeld de arbeidsmarkt of kennisuitwisseling). De afname wordt veroorzaakt doordat de gebruikskosten van de auto sterk toenemen. Een heffing van 7 cent/km komt ongeveer overeen met een stijging van de benzineprijs met 1 euro per liter en van de dieselprijs met circa 1,40 euro per liter. Nadeel is ook dat de accijnsopbrengsten door het verminderde autogebruik fors zullen dalen.

Toelichting

Beprijzen van wegverkeer, ook wel rekeningrijden of kilometerheffing geheten, staat volop in de belangstelling. Recent heeft de Eurocommissaris voor vervoer Bulc gepleit voor een Europese kilometerheffing. De laatste integrale studie over de economische effecten van prijsbeleid is acht jaar oud. Sindsdien is er veel veranderd. Daarom hebben CPB en PBL deze maatschappelijke kosten-batenanalyse (MKBA) uitgevoerd. Bij zo’n MKBA worden van verschillende varianten de maatschappelijke voordelen  (bijvoorbeeld minder files, kortere reistijd, minder emissies, minder verkeersslachtoffers) afgewogen tegen de nadelen (zoals kosten van het systeem en gederfde accijnzen). De geanalyseerde tarieven zijn gebaseerd op de meest genoemde voorstellen op het terrein van kilometerheffing.