Leren van binnen en van buiten

Na een presentatie door Eva Kunseler (PBL) en Lieselot Vandenbussche (VU Athena) over de bevindingen en ervaringen van de lerende evaluatie tot nu toe, bieden Marc Hameleers (Nationaal Programma Landelijk Gebied) en Rob Weterings (Nationaal Klimaat Platform) perspectief voor een lerend klimaatbeleid. Marc geeft aan dat niet alles kan en keuzes maken echt nodig is. Lerend evalueren dwingt om met de iteraties mee te gaan. Rob benadrukt het belang van de blik van de praktijk om kansen en knelpunten bij transities te signaleren. Met de wijze woorden dat antwoorden niet klaarliggen, maar dat we ze samen kunnen ontdekken – ga naar buiten, ga regelmatig op pad en kijk wat er speelt, zodat je wat er ‘binnen’ gebeurt in dienst kan stellen van wat er ‘buiten’ nodig is – is het tijd om door te gaan naar het interactieve en lerende gedeelte van deze eindsessie. Tijd voor de deelnemers om zelf in actie te komen!

#hoedan?

De deelnemers verdelen zich over vijf groepen en elke groep gaat aan de slag met een van de vijf thema’s die zijn geïdentificeerd tijdens de lerende evaluatie. De thema’s beschrijven een yin/yang situatie: beiden zijn nodig en sluiten elkaar niet uit, maar kunnen elkaar ook in de weg zitten. Hoe zorg je bijvoorbeeld voor een samenhangend klimaatbeleid en meer integraliteit tussen ministeries als de gebruikelijke gang van zaken sectoraal is ingestoken, wat juist weer bijdraagt aan doelgerichtheid en stappen kunnen zetten? Hoe houd je de langetermijndoelen voor een klimaatneutraal 2050 in het vizier, als urgente kortetermijnkwesties omwille van politieke steun en aanpak van maatschappelijk problemen veel aandacht en tijd vragen?

Tijdens de lerende evaluaties zijn al veel verschillende aanknopingspunten en acties naar voren gekomen die kunnen helpen om om te gaan met deze uitdagende thema’s. Deze zijn echter nog niet altijd concreet genoeg om mee aan de slag te gaan. De vraag die vandaag centraal staat, is dan ook ‘hoe dan?’: hoe kunnen de eerder geïdentificeerde acties gerealiseerd worden? Wat is daarvoor nodig en van wie is wat nodig?

Fanatiek gaan de deelnemers onder begeleiding van sessieleiders uit het PBL/VU team aan de slag en levendige discussies komen op gang. De uitdagende thema’s worden her- en erkend door de deelnemers en vaak wordt het belang van de aanknopingspunten en acties onderschreven. Bij sommige groepen is veel eensgezindheid, bijvoorbeeld over het onderwerp ambtelijk vakmanschap, terwijl bij andere groepen meningen en gedachten flink uiteenlopen, zoals bij het in kaart brengen van tegenwerkend beleid. Bij alle groepen lukt het de deelnemers om samen tot een variatie aan concrete ‘hoe dan’s’ te komen die in de praktijk kunnen worden gebracht om transformerend klimaatbeleid te realiseren.

Als laatste wordt de groepjes gevraagd om een oproep te doen aan het panel – voor het panelgesprek dat hierna volgt. Wat hebben de deelnemers van hun directeuren nodig om aan transformerend klimaatbeleid te kunnen werken?

Panelgesprek

‘Aan tafel’ zitten Jan van Beuningen (BZK), Monique Remmers (LNV), Petrouschka Werther (IenW), Karlo van Dam (EZK), Michel Heijdra (EZK) en onze eigen plv. directeur André van Lammeren. Jaco Stremler (PBL) neemt hen mee in de oproepen van de deelnemers en voelt ze flink aan de tand over onderwerpen zoals ‘in gesprek met de maatschappij’, ‘organiseren van integraliteit’, ‘blik op de lange termijn’ en ‘opbouw versus afbouw’. Uiteindelijk blijft er één prangende vraag over: wat gaan zij (de directeuren) anders doen? Een concrete actie die wordt genoemd is het inruimen van meer tijd voor het ‘echte’ gesprek in werkbezoeken, om de onderste stenen boven tafel te krijgen. Een andere actie is om strategische langetermijnvragen gezamenlijk op te pakken, vanuit reflectie op de raakvlakken tussen sectoren en de governance van het klimaatbeleid.

Eva Kunseler sluit het gesprek symbolisch af door elk panellid een windmolen te geven met de wens om meewind te ervaren, maar ook om de verbinding te gaan zoeken om met gezamenlijke inspanning de molen weer in de wind te draaien wanneer het lastig wordt.

Al met al kunnen we terugkijken op een succesvolle, positieve eindsessie voor de lerende evaluatie. Het project is hiermee nog niet volledig afgerond. Het team is momenteel hard aan het werk met het eindrapport dat in mei uitkomt.