Analyse verkiezingsprogramma’s 2023 in een notendop

• Welke onderwerpen we behandelen
• Wat we precies analyseren
• Waarom we het doen
• Wat we wel en niet analyseren
• Hoever we vooruit kijken met de analyse
• Of we de voorstellen doorrekenen
• Hoe we de analyse doen
• Of alle politieke partijen meedoen
• Om hoeveel voorstellen het gaat
• Hoe onze analyse zich verhoudt tot de doorrekening van het CPB

Welke onderwerpen we behandelen

In 2023 analyseren we voorstellen van partijen op effecten voor de leefomgeving voor een drietal onderwerpen: mobiliteit & bereikbaarheid; landbouw & natuur; en klimaat & energie.

Wat we precies analyseren

We kijken naar de effecten van de voorgestelde maatregelen op de leefomgeving, de kosten voor de samenleving, de effecten op de lange termijn en de uitvoerbaarheid van de voorstellen.

Waarom we het doen

De analyse biedt informatie voor het maatschappelijk debat rond de verkiezingen en geeft kiezers informatie over wat er bij de deelnemende partijen te kiezen valt voor de leefomgeving. Voor deelnemende politieke partijen is de analyse waardevol om een goed beeld te krijgen van de effecten van hun voorstellen, en om die te kunnen vergelijken met andere partijen. De informatie kan ook van pas komen bij de totstandkoming van een nieuw regeerakkoord.

Wat we wel en niet analyseren

In de analyse nemen we alleen maatregelen mee waarover het kabinet de komende regeerperiode zelf kan beslissen en die in de komende kabinetsperiode in werking kunnen gaan. Om de voorstellen te kunnen analyseren, moeten ze voldoende concreet zijn en informatie bevatten over de in te zetten instrumenten, de benodigde financiering, en de organisatie van uitvoering. Waar nodig vragen we tijdens het proces aan politieke partijen hun voorstellen te verduidelijken. Is een maatregel dan nog niet concreet genoeg, dan geven we slechts een indicatie van het verwachte effect, of we kennen er helemaal geen effect aan toe.

Hoever we vooruit kijken met de analyse

In 2021 waren de analyses grotendeels kwantitatief en sterk gericht op het jaar 2030. Inmiddels is 2030 al weer dichterbij gekomen en wordt de vraag belangrijker wat er gekozen wordt richting 2040 en verder. De langere termijn zal deze keer daarom een grotere rol krijgen. 

Of we de voorstellen doorrekenen

De analyse zal in tegenstelling tot de vorige analyse meer kwalitatief van aard zijn en waar mogelijk kwantitatief. Dit heeft te maken met de beperkte doorlooptijd, maar biedt ook mogelijkheden om thema’s breder te beschouwen waar deze (nog) niet te vatten zijn in rekenmodellen. Door partijen te bevragen op hun visies op de leefomgevingsthema’s mobiliteit en bereikbaarheid; landbouw en natuur; en klimaat en energie, kan in kaart worden gebracht of en hoe de keuzes die ze op korte termijn voorstellen, kunnen bijdragen aan het realiseren van deze visies. Dit biedt de mogelijkheid om thema’s breder te beschouwen. Het laat daardoor ook meer ruimte voor de diversiteit aan maatschappelijke ambities over de toekomst van onze leefomgeving.

Hoe we de analyse doen

Om de effecten van de voorstellen in de verkiezingsprogramma’s breed in kaart te brengen volgen we een aantal stappen:

• In de eerste stap stellen we vast wat de verschillende verkiezingsprogramma’s op de langere termijn (2040) beogen te bereiken en welke veranderingen zij daarvoor als noodzakelijk zien.
• In een tweede stap stellen we vast hoe de partijen dat beogen te bereiken: welke instrumenten en financiële middelen willen zij inzetten om de veranderingen in gang te zetten en hun doelen te realiseren?
• In de derde stap analyseren we het effect van die beleidspakketten op de drie leefomgevingsthema’s, waarbij we waar relevant ook kijken naar sociaal-economische effecten en uitvoeringsaspecten die van belang zijn om de maatregelen in de praktijk te brengen.

Of alle politieke partijen meedoen

Het aanbod om mee te doen aan de doorrekening van het PBL geldt alle politieke partijen die op dit moment in de Tweede Kamer zitten. De keus om er gebruik van te maken, is aan de partijen zelf.

Om hoeveel voorstellen het gaat

De analyse is voor het PBL een groot project. In 2021 ging het bij elkaar opgeteld om meer dan 100 maatregelen die we analyseerden.

Hoe onze analyse zich verhoudt tot de doorrekening van het CPB

Gelijktijdig met het PBL analyseert het CPB de effecten van de verkiezingsprogramma’s op de macro-economische ontwikkeling, de koopkracht en de begroting. Tijdens het proces stemmen we regelmatig af met het CPB, zodat onze analyses onderling consistent zijn en elkaar aanvullen.