MNP recensie van de film 'An inconvenient truth'

De film

Vanaf 12 oktober draait de film “An Inconvenient Truth” van Al Gore in de Nederlandse bioscopen. De voorpremière op 6 oktober, werd bijgewoond door Al Gore zelf. Tegelijkertijd met de film verschijnt ook de Nederlandse vertaling van het boek “Een ongemakkelijke waarheid”, uitgegeven door Meulenhoff en Maurits Groen Milieu & Communicatie.

Al Gore’s drijfveren

Als jonge student werd Al Gore diep geraakt door het onderzoek van Keeling, die in 1950 begon met het meten van CO₂ concentratie in de atmosfeer en al na 7 jaar constateerde dat deze stijgende was. Keeling zag toen al, dat het doortrekken van die stijgende trend in hoog tempo zou leiden tot een atmosfeer die de aarde sterk zou kunnen opwarmen. Voor Al Gore was dit een nieuw inzicht waarvan hij dacht dat iedereen het zou begrijpen waneer hij of zij geconfronteerd werd met de feiten. Dat bleek niet zo en dat is ook precies de reden waarom hij de wereld afreist om steeds weer het zelfde verhaal te vertellen. En nu dan ook in de vorm van een film.

CO₂ concentratie ‘sky high’

In een reconstructie van de temperatuur- en CO₂ concentratie van de afgelopen 650.000 jaar laat Gore zien dat in die lange periode de CO₂ concentratie schommelde tussen 180 en 280 ppm: het verschil tussen wel of geen ijstijd. Aan het einde van de curve gaat de lijn bijna loodrecht omhoog naar het huidige nivo: 380 ppm. Net zo ver verwijderd van 280 ppm als de laagste waarde van 180 ppm, maar dan de andere kant op. Dan neemt hij plaats in een hoogwerker om te laten zien waar we uitkomen over 50 jaar bij 'Bussiness as Usual': een metertje of 5 boven de grond ofwel een waarde in de buurt van 600 ppm. En daarna zal het ‘gewoon’ verder gaan.

Kort door de bocht

Vanuit wetenschappelijk standpunt schetst de film een redelijk volledig en afgewogen beeld, maar hij gaat op een aantal punten wat kort door de bocht en besteedt weinig aandacht aan de onzekerheden: oorzaak en gevolg in de reconstructie van CO₂ concentratie en temperatuur is niet zo evident als Al Gore suggereert. Het is namelijk lastig te bepalen of de temperatuursstijging volgt op de stijging van de CO₂ concentratie of andersom. Waarschijnlijk hebben beide mechanismen gespeeld: een hogere CO₂ concentratie leidt tot een hogere temperatuur, die op haar beurt weer leidt tot een hogere CO₂ concentratie. Het smelten van veel gletsjers wereldwijd is een duidelijk gevolg van klimaatverandering, maar het geldt slechts beperkt voor de Kilimanjaro. De koppeling van waargenomen extremen (hittegolven, orkanen, hevige neerslag) aan de huidige klimaatverandering wordt in de film te stellig gemaakt. Het is weliswaar plausibel, zeker bij voortgaande opwarming, maar nog niet onomstotelijk vast te stellen. De versnelde verspreiding van ziektes door klimaatverandering is zo mogelijk nog discutabeler en ook hier is Al Gore te stellig.

Vervolgens stelt Gore dat zowel verdamping uit de oceanen als de neerslag toenemen. Op zich correct, maar om vervolgens te stellen dat een toenemende verdamping uit de bodem verwoestijning veroorzaakt, en dan vooral in de Sahel, is een oversimplificatie. De verdroging van de Sahel, waar in de afgelopen jaren juist weer meer regen valt, wordt veroorzaakt door een scala van factoren die niet alleen samenhangen met klimaatverandering, maar bijvoorbeeld ook met landgebruik. Voor zover het klimaat een rol heeft gespeeld lijkt de oorzaak niet te liggen in toegenomen verdamping, maar in de opwarming van de Atlantische oceaan en de invloed daarvan op de neerslagpatronen in de Sahel. Ten slotte suggereert Gore dat er geen sceptische geluiden zouden zijn in de wetenschappelijke literatuur. Dat is niet correct, wel klopt het dat die geluiden onevenredig veel aandacht krijgen in de media.

De politieke wil

Ondanks deze onzorgvuldigheden blijft de hoofdboodschap van de film overeind. Er is wetenschappelijke consensus dat het klimaat is veranderd en dat dit, vooral geldend voor de periode vanaf 1980, komt door menselijk handelen. Het is zeer waarschijnlijk dat het klimaat verder zal opwarmen met 1,4 tot 5,8 graden in 2100 is en dat het risico van nadelige impacts van klimaatverandering toeneemt. Het gaat hierbij om effecten op voedselvoorziening (vooral in ontwikkelingslanden), biodiversiteit (vooral kwetsbare systemen), (mogelijk zeer sterke) zeespiegelstijging, verandering van klimaatextremen, en het risico van een grootschalige, onomkeerbare verandering in het klimaatsysteem.

De technologieën om het klimaatprobleem te beperken zijn beschikbaar. Kostenschattingen bedragen over het algemeen zo'n 1-2% van het mondiaal inkomen tegen het eind van deze eeuw. De economie zal dus niet instorten, maar hooguit iets minder hard groeien. Het gaat in wezen vooral om maatschappelijke en politieke wil iets aan het probleem te doen.

De rol van het MNP

De laatste drie punten zoals hierboven genoemd worden onderschreven door studies van het MNP, zoals in een zeer recente publicatie van van Vuuren et. al. (2006): 'Stabilizing greenhouse gas concentrations at low levels: an assessment of reduction strategies and costs.'

Informatie over MNP werkzaamheden en rapporten is te vinden op deze site in het dossier klimaatverandering. Kennis over klimaatverandering wordt wereldwijd samengevat en beoordeeld door het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). De kennis is vrij toegankelijk via de IPCC site. Het MNP ondersteunt de werkwijze en aanpak van IPCC voornamelijk op het werkterrrein van oplossingsrichtingen om klimaatprobleem te verminderen.

• naar de IPCC website
• Lees ook het rapport: “Stabilisatie van broeikasgasemissies op lage niveau’s: een studie naar de mogelijkheden en kosten.”