Effecten van Klimaatverandering in Nederland

Conclusies

De effecten van klimaatverandering in Nederland zijn op dit moment beperkt

Er zijn momenteel geen ernstige problemen in Nederland die door klimaatverandering zijn veroorzaakt. Het klimaat verandert wel:

• de vorige eeuw is de temperatuur gestegen met circa 0,7 °C wereldwijd en in Nederland met circa 1 °C;
• de zeespiegel aan de Nederlandse kust kent al een autonome stijging van circa 20 cm per eeuw als gevolg van klimaatveranderingen (smelten van landijs en gletsjers en uitzetten van zeewater door temperatuurverhoging) en van bodemdaling;
• de rivierafvoeren veranderen: hogere winterafvoeren en lagere afvoeren in droge perioden; de invloed van klimaatverandering hierin is aannemelijk;
• de jaargemiddelde neerslag in Nederland neemt toe en er is een tendens in de richting van meer regendagen en ook vaker extreme neerslag.

In het waterbeleid wordt gedeeltelijk al rekening gehouden met klimaatverandering door geplande en deels uitgevoerde of in uitvoering zijnde technische maatregelen (bijvoorbeeld dijkverhoging, uitbreiding van gemaalcapaciteit, zandaanvulling aan de kust) en ruimtelijke maatregelen (bijvoorbeeld de inrichting van bergingsgebieden en de maatregelen vastgelegd in de beleidsnota ‘Ruimte voor de Rivier’).

Effecten zullen in de komende decennia sneller toenemen

Natuur

De voortgaande klimaatverandering zal in de toekomst meer effecten hebben op de natuur dan nu al zichtbaar zijn. Klimaatverandering geeft extra stress op de natuur, die al onder druk staat door visserij en door vermesting, verdroging, verlies en versnippering van het leefgebied. Het tempo van de temperatuurstijging is voor veel planten en dieren waarschijnlijk te hoog om zich te kunnen aanpassen of te kunnen verhuizen. Algemeen voorkomende planten en dieren zullen zich zeer waarschijnlijk uitbreiden; gevoelige soorten hebben een extra grote kans op uitsterven in Nederland. Dit resulteert waarschijnlijk in een afnemende soortenrijkdom in Nederland.

Landbouw

Klimaatverandering zal leiden tot zowel positieve als negatieve effecten op de landbouwproductie en de landbouweconomische situatie in Nederland. Factoren die een positief effect kunnen geven zijn: de gemiddeld hogere CO₂-concentratie en temperatuur en de verlenging van het groeiseizoen; ook de verslechterende situatie in de zuidelijke landen van Europa biedt voor de Nederlandse landbouw extra kansen. De negatieve effecten nemen toe naarmate extreme weers- en klimaatomstandigheden vaker vóórkomen of langer aanhouden (wateroverlast en droogte).

Watergebruikers

Door de hogere frequentie van droge jaren en lage rivierafvoeren, zullen koelwaterproblemen en scheepvaartbeperkingen bij ongewijzigd waterbeheer (= geen adaptatie) toenemen. Dit wordt versterkt door de grotere watervraag in droge perioden. De drinkwaterproductie en de toevoer van irrigatiewater voor de landbouw krijgen te maken met zoutindringing in droge perioden, met een hoger zoutgehalte van het oppervlaktewater bij inlaatpunten en met hogere temperaturen.

Gezondheid

Temperatuurstijging door klimaatverandering kan in Nederland in extreme situaties (hitte) een directe negatieve invloed hebben op de menselijke gezondheid. Mogelijke gezondheidseffecten voor Nederland zijn: problemen door hittestress, toename van de verspreiding van de ziekte van Lyme, effecten van slechte luchtkwaliteit (zomersmog) en een toename in allergieën. Risicogroepen in de bevolking (zoals ouderen, kinderen of mensen met astma) kunnen mogelijk sterkere effecten ondervinden (een grotere ziektelast). De omvang van de klimaateffecten op de gezondheid is nog onvoldoende gekwantificeerd, maar is waarschijnlijk niet heel erg groot; oplettendheid blijft echter geboden.

Toerisme / recreatie

Temperatuurstijging zal vermoedelijk zorgen voor een verbetering en verlenging van het zomerseizoen in Noord-Europa en een toename van de toeristische en recreatieve activiteiten die buitenshuis plaatsvinden. Niet alleen zal ons land qua klimaat aantrekkelijker worden voor buitenlandse vakantiegasten, ook zullen Nederlanders door het betere weer eerder geneigd zijn de vakantie in eigen land door te brengen. Klimaatverandering zal de groei van de vraag naar recreatie- en natuurgebieden verder kunnen versterken. De kwaliteit van het zwemwater zal echter door oplopende temperatuur achteruitgaan (als geen extra beheersmaatregelen worden getroffen), onder andere door meer bloei van (toxische) blauwalgen; de gezondheid van zwemmers kan hierdoor in gevaar komen.

De komende tientallen jaren kan Nederland de negatieve gevolgen van klimaatverandering waarschijnlijk wel opvangen. De positieve tendensen bieden enige mogelijkheden, vooral voor de landbouw en de recreatiebranche. De wijze waarop in het watersysteem wordt gereageerd op de komende klimaatveranderingen heeft grote gevolgen voor andere belangen. De kosten voor het aanpassen van onze maatschappij aan het veranderende klimaat en de mogelijke baten zijn nog maar zeer ten dele in kaart gebracht.

Effecten in de tweede helft van deze eeuw en daarna zijn niet probleemloos

Naar verwachting zullen klimaatveranderingen in de tweede helft van deze eeuw en daarna doorgaan. De thans optredende klimaatverandering werkt nog eeuwen door, vooral in de zeespiegelstijging (uitzetting door temperatuurverhoging). Op die zeer lange termijn worden zeespiegelstijgingen van enkele tot vele meters verwacht. Laag-Nederland krijgt hier steeds meer last van. Het is de vraag of met conventionele technieken de veiligheid op het huidige niveau kan worden gehouden. De opgave wordt versterkt door de combinatie met mogelijk verder verhoogde piekafvoeren van de Rijn en de Maas en een voortgaande bodemdaling.

De consequenties van klimaatverandering voor natuur, landbouw, recreatie, andere belangen en gezondheid in Nederland zijn op die lange termijn moeilijk concreet aan te geven. Het is wel duidelijk, dat in Nederland de natuur er heel anders uit zal zien dan nu. Ook de landbouw zal zich ongetwijfeld hebben aangepast aan de veranderingen door teeltkeuze en -methoden. Voor landbouw en andere economische sectoren geldt echter dat andere (economische en maatschappelijke) ontwikkelingen waarschijnlijk belangrijker zijn. Aan temperatuur gerelateerde gezondheidseffecten kunnen een significante omvang krijgen.

De effecten van klimaatveranderingen kunnen op veel plaatsen buiten Nederland veel ingrijpender zijn dan hier. Dat zal in toenemende mate invloed hebben op de Nederlandse samenleving.