Beoordeling van het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit

Saldering luchtkwaliteit pakt gunstig uit voor milieu en economie

Achtergrond

In de wijziging van de Wet milieubeheer (luchtkwaliteitseisen) wil het kabinet met een salderingsregeling op programmaniveau een flexibelere koppeling mogelijk maken tussen ruimtelijke activiteiten en luchtkwaliteit. Met de beoogde wetswijziging wordt het mogelijk dat projecten bij een dreigende overschrijding van een Europese luchtkwaliteitsgrenswaarde doorgang kunnen vinden. Voorwaarde hierbij is dat de verslechtering van de luchtkwaliteit door grote projecten op een andere locatie binnen de regio gecompenseerd (gesaldeerd) moet worden. De luchtkwaliteit moet per saldo gemiddeld in de regio verbeteren of tenminste gelijk blijven. Saldering gebeurt in het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL) door de effecten van alle projecten te vergelijken met de effecten van compenserende maatregelen.

Beoordeling MNP

Het MNP beoordeelt in het rapport de beleidsmatige keuzes in het NSL aan de hand van zes vragen:

1. Zijn er voldoende maatregelen om nieuwe bouwprojecten te compenseren?
2. Leidt het NSL tot extra bestrijdingsmaatregelen (ter compensatie van bouwprojecten) die anders niet genomen zouden zijn?
3. Leidt het NSL tot het verminderen van het aantal knelpunten met overschrijdingssituaties?
4. Leidt het NSL naast een gemiddelde concentratieverlaging ook tot het verminderen van de gemiddelde blootstelling en gezondheidsschade door luchtverontreiniging?
5. Zijn de voorgestelde, aanvullende NSL-maatregelen kosteneffectief?
6. Wat is de doelmatigheid van de salderingsregeling ten opzichte van andere beleidsinstrumenten?

Bevindingen

• Alle voorgenomen bouwprojecten kunnen op basis van de gewijzigde Wet Milieubeheer doorgang vinden. Volgens het advies van de Raad van State zou echter ook op individuele bouwprojecten nog getoetst moeten worden aan de Europese grenswaarden. Denkbaar is dat bouwprojecten daardoor alsnog kunnen worden geblokkeerd.
• Uitvoering van het NSL leidt tot extra beleid dat anders niet tot stand zou zijn gekomen, dit geldt vooral voor fijn stof. Voor stikstofdioxide is alleen de beprijzing van het wegverkeer een nieuwe maatregel vanaf 2012. De overige maatregelen uit het NSL zijn bestaand beleid.
• Saldering van luchtkwaliteit, zoals vormgegeven in het NSL, is een effectief beleidsinstrument. Voorwaarde is wel dat de voorgestelde nieuwe maatregelen volledig worden uitgevoerd. Het totale aantal overschrijdingssituaties voor fijn stof vermindert vanaf 2010 en voor stikstofdioxide vanaf 2012. De totale blootstelling aan fijn stof neemt verder af en hierdoor verminderen ook de risico’s voor de volksgezondheid. Op sommige locaties kunnen door bouwprojecten weliswaar nieuwe overschrijdingsituaties ontstaan, maar het totale aantal van zulke locaties neemt door de nieuwe nationale maatregelen af.
• De voorgestelde nationale maatregelen uit het NSL zijn allemaal kosteneffectief, zoals het beprijzen van het wegverkeer, maatregelen in de industrie en raffinaderijen. Deze maatregelen zijn kosteneffectiever dan het beperken van bouwplannen.
• Salderen op NSL-programmaniveau is doelmatig omdat er een afweging tussen verschillende maatregelen zoals een bouwstop mogelijk is. Hierdoor kan de meest kosteneffectieve maatregel om de luchtkwaliteit te verbeteren en daarmee het aantal overschrijdingen te verminderen worden ingezet. Deze effectiviteit zal toenemen door de lokale maatregelen die worden getroffen in het NSL.
• De beleidskeuzes voor regio-indeling en ‘in betekenende mate’ projecten zijn van ondergeschikte betekenis. In alle gevallen verbetert de luchtkwaliteit. Ook het niet meenemen van de Europese maatregelen in het NSL is een beleidsmatige keuze. Hierdoor wordt de toekomstige autonome verbetering in de luchtkwaliteit beter geborgd, omdat deze milieuruimte nooit zal worden benut voor saldering.