Naoorlogse krachtwijken

Stedenbouwkundige kwaliteit als kracht

Naoorlogse wijken staan in stedenbouwkundige kringen bekend als ‘modernistisch’ of ‘functionalistisch’. Zij zijn de massale uitdrukking van het opkomend idealisme van de jaren twintig en dertig, toen sociaaldemocratische stadsbestuurders en architecten de arbeidersklasse een ruime, gezonde en groene woonomgeving wilden geven. De term ‘naoorlogs’ is dus feitelijk onjuist – de eerste functionalistische wijken in Nederland dateren al van de jaren dertig. Maar de grote functionalistische bouwstromen vielen vooral in de wederopbouwperiode van na 1945. Wat zijn de belangrijkste kenmerken van de stedenbouw – en daarmee ook van de krachtwijken – uit de functionalistische periode?

Ten eerste is er de grote nadruk op collectiviteit, in de vorm van middelhoge woongebouwen (drie à vier verdiepingen) en hoogbouw, en grote oppervlakten collectieve groenvoorziening met een hiërarchisch stelsel van blok-, buurt-, wijk- en stadsdeelgroen.

Een tweede kenmerk is het open bouwblok. Vanaf de jaren dertig zien we stedenbouwers experimenteren met steeds opener blokvormen. Deze trend vindt zijn hoogtepunt (en einde) in de (vaak hoge) woongebouwen die los van verkeerssystemen geheel vrij in het groen staan, zoals in de Bijlmer.

Een derde element is de herhaling van stedenbouwkundige patronen: woningrijen worden herhaald en samengevoegd tot hoven en stempels.

Ten slotte, zeer belangrijk, kennen de wijken een strikte scheiding van functies. De scheiding van wonen, werken, verkeer en recreëren was het ware geloofsartikel van de functionalisten. In het vroege functionalisme werd nog wel eens een rij winkels onderin een woongebouw aangebracht, later werden winkels en andere voorzieningen naar afzonderlijke centra uitgeplaatst.

Meer informatie

• Lees de oorspronkelijke publicatie 'Krachtwijken met karakter', (2008)