Winkelen in Megaland

Nederland kan ‘Megaland’ worden

Nederland kent nog nauwelijks de perifere megawinkels en megawinkelcentra die in het buitenland de regel zijn. Bekende Nederlandse voorbeelden zijn Alexandrium in Rotterdam en het outlet shopping centrum Bataviastad bij Lelystad. Verschillende ontwikkelingen brengen de komst van meer megawinkelcentra in Nederland echter dichterbij. Zo is de consument veeleisender geworden - deze wil ergens gemakkelijk met de auto kunnen komen, gratis kunnen parkeren en uit een ruim assortiment kunnen kiezen - en is de concurrentie binnen de detailhandel sterk toegenomen, waardoor schaalvergroting of nieuwe bedrijfsconcepten nodig zijn om te overleven. Daarbij neemt de druk vanuit de internationale markt toe.

Tegelijkertijd komt er een einde aan het nationale restrictieve beleid ten aanzien van de perifere en grootschalige detailhandelsvestigingen. De Nota Ruimte uit 2004 geeft provincies en gemeenten meer zeggenschap en biedt hen daarmee meer mogelijkheden voor de ontwikkeling van megawinkels aan de stadsranden.

Bescheiden effecten tot 2010

De plannen die de komende jaren worden voorbereid en worden uitgevoerd zijn in overgrote meerderheid relatief bescheiden in omvang ten opzichte van de grote winkeltypes die we in het buitenland zien. Dat is logisch gezien de plannen zijn gemaakt voor de invoering van de Nota Ruimte. Na 2010 is de kans dus groter dat detaillisten ook in Nederland de succesvolle buitenlandse formules zullen introduceren die tot nu toe verboden zijn. Gezien de toenemende mondialisering en de veranderende ruimtelijke strategieën van de detailhandelsondernemers, zou in het komende decennium het restrictieve beleid nog verder kunnen worden losgelaten. 'Megamalls' en 'weidewinkels' op strategische plekken in het Nederlandse snelwegennetwerk, of grote overdekte winkelcentra in de binnenstad zijn dan niet langer ondenkbaar.

6 scenario’s voor 2020

Om de effecten van een liberaler beleid te verkennen zijn scenario’s ontworpen voor 2020. Deze zijn gebaseerd op bestaande ontwikkelingen en formules in het buitenland zoals perifere winkelcentra en hypermarkten. Voor elk scenario zijn de economische effecten op de bestaande winkelgebieden en het verkeer berekend. Ook zijn de gevolgen voor het aanzien van het winkellandschap verbeeld. 

Negatieve effecten voor binnensteden en wijk- en buurtcentra

De komst van nieuwe megawinkelcentra heeft aanzienlijke economische effecten voor de binnensteden en voor de wijk- en buurtcentra. Als de nieuwe megawinkelcentra zich vooral zullen richten op recreatief winkelen, dan ondervinden de binnensteden daarvan de negatieve gevolgen. Richten de megawinkelcentra zich daarentegen vooral op de dagelijkse boodschappen, zoals bij 'weidewinkels, dan 'zijn het de wijk- en buurtcentra die de negatieve economische effecten ondervinden. Gemiddeld genomen leidt dit - zowel voor de binnensteden als voor de wijk- en buurtcentra - tot een daling van de concurrentiepositie van winkeliers in deze traditionele gebieden (van vijf procent). Deze daling is het sterkst, wanneer de nieuwe vestigingen binnen de stad liggen. Een belangrijk argument tegen de komst van megawinkelcentra, de mobiliteit, groeit volgens de onderzoekers slechts marginaal.

Naar een nieuw detailhandelbeleid

De te verwachten veranderingen in de detailhandelsstructuur en de omvangrijke effecten hiervan vragen om aanpassing van het beleid. De overheid zou zich in haar beleid moeten richten op de te verwachten kwaliteiten en effecten in plaats van vast te houden aan restrictieve regelgeving. Een herschikking van de detailhandel kan immers oplossingen bieden voor de huidige ruimtelijke problemen in de detailhandel en bovendien de marktwerking bevorderen waar de consument van profiteert. Daarbij doet de overheid er goed aan om de ontwikkelingen op een grotere schaal te bezien dan op de schaal van de traditionele gebieden- de consument trekt zich bij het winkelen ook weinig van deze grenzen aan.