Opties voor Europese landbouwsubsidies

Gerichte landbouwsubsidies zijn effectief voor natuur en landschap

Breed scala aan maatschappelijke waarden

De oorspronkelijke doelen van het Europese landbouwbeleid zijn 50 jaar geleden benoemd. Het beleid was bedoeld om de voedselzekerheid veilig te stellen en boeren van een redelijk inkomen te verzekeren. Deze doelen zijn in Nederland grotendeels bereikt. Later zijn onder andere milieu- en dierenwelzijnsvoorwaarden toegevoegd. De vraag is of de doelen verder bijgesteld moeten worden. Hiertoe zal in 2008 in de Europese Unie de zogenoemde health check plaatsvinden, met aanpassing van het beleid voor de korte termijn, maar mogelijk ook met een doorkijk naar een fundamentele wijziging. In het regeerakkoord van 2007 is al aangekondigd dat de subsidies meer gekoppeld kunnen worden aan vijf maatschappelijke waarden.

Er zijn vele maatschappelijke waarden waar de landbouw invloed op heeft. Welke doelen voor subsidiëring in aanmerking komen, is een politieke keuze. In het rapport worden vier criteria gegeven die bij deze keuze gebruikt kunnen worden.

Gebiedsgerichte landbouwsubsidies: effectief voor natuur en landschap…

De invoering van een aantal gerichte landbouwsubsidies voor natuur en landschap kan extra kwaliteit opleveren. Iets meer dan de helft van de huidige landbouwsubsidies zou gebiedsgericht kunnen worden ingezet. Daarmee zijn effectieve maatregelen mogelijk rond de Natura 2000-gebieden en in weidevogelgebieden. Voor landschap gaat het om de bescherming van de Nationale Landschappen, in het bijzonder van de internationaal bijzondere veenweidegebieden, en vergroting van de toegankelijkheid ten behoeve van recreatie rond steden. Ook is inzet van budget mogelijk voor verbetering van de algemene milieu- en landschapskwaliteit.

... maar negatief voor landbouwinkomen

Gerichte inzet van subsidies heeft een negatief effect op het inkomen in de landbouw en op het aantal landbouwbedrijven in Nederland. Dit komt doordat een deel van het landbouwbudget dan niet meer als inkomenssteun wordt ingezet, maar als een gerichte subsidie waarvoor een tegenprestatie wordt gevraagd. Voor het inkomen van de akkerbouw- en de melkveehouderijsector gaat het om een afname van 5-15% in 2020. Overigens geldt een verschuiving en afname in inkomens ook indien een vlakke hectaresteun (flat rate) wordt ingevoerd.

Europese langetermijnvisie is gewenst

De resultaten van het onderzoek kunnen worden gebruikt voor een maatschappelijke en politieke discussie over de invulling van het Europese landbouwsubsidies in de toekomst. Toekomstige subsidiedoelen moeten volgen uit een Europese langetermijnvisie, met daarin aandacht voor de beleidsopgaven op langere termijn voor de landbouw en het landelijk gebied. Het MNP-rapport kan hierbij worden benut.