De Nacht van de Leefomgeving: de toekomst is nú

Alle stoelen zijn bezet in de grote zaal van het pakhuis. Na een korte introductie van presentator Ruben Maes, neemt Maarten Hajer, directeur PBL, het woord. “Wij hebben het privilege om over de lange termijn te mogen nadenken”, vertelt hij. Hij gaat in op een aantal grote veranderingen die de samenleving moet gaan verwerken én vormgeven, zoals de overgang naar schone energie. Dat gaat soms gepaard met ‘transitiepijn’. “Ons energiesysteem is nog voor 95% afhankelijk van fossiele bronnen, zoals kolen, gas en olie. Dat moet om. Windmolens op land en zee zijn onontbeerlijk. We moeten accepteren dat de horizon er daardoor op sommige locaties anders gaat uitzien”.

Hoe we bouwen en wonen gaat eveneens veranderen. De afgenomen aantrekkelijkheid van een koopwoning als investering, regionale krimp en vergrijzing vragen eerder om aanpassing aan de woningvoorraad dan om nieuwbouw. “Steeds maar bijbouwen is een praktijk uit het verleden”. Ook de wijze waarop wij omgaan met voedsel is aan vernieuwing toe. De ecologische voetafdruk is te groot. En we eten te ongezond. Investeren in de toekomst kost tijd en geld, zegt Hajer. “Maar geld voor innovaties van na 2020 kan een betere besteding zijn dan geld voor een doel op de korte termijn.”

Stad van de toekomst

Minister Melanie Schultz van Haegen van Infrastructuur en Milieu krijgt vervolgens van Maarten Hajer het eerste exemplaar van de Balans van de Leefomgeving. In haar reactie werpt ze een blik op de mogelijke ontwikkeling van de verstedelijkte leefomgeving. Het blijft moeilijk met de kennis van nu de toekomst te voorspellen, zegt  ze,  “maar je kunt haar wel verkennen.” Driekwart van de verwachte verstedelijking tot 2040 vindt plaats in de vier grote steden, maar ruimte is beperkt. Hoe ga je dat oplossen “als 85 procent van de huizen die we bouwen afhankelijk is van parkeerruimte en de zeespiegel blijft stijgen?” Maar ook vraagstukken over duurzaamheid en energie gaan de stedelijke omgeving aan. “Een kwart van de vrachtauto’s in het stedelijk gebied rijdt leeg rond.” Tegelijkertijd, betoogt de minister, bieden innovaties, van zelfsturende auto’s tot 3D-printers, kansen om duurzamer en efficiënter te gaan leven.

Wonen en natuur

Hierna volgde een dialoog met het publiek waarbij twee vragen centraal stonden: “Heeft huren de toekomst?” en “Wat is de natuur ons waard?”. Uit de ervaringen van het publiek blijkt dat het huren van een leuke, betaalbare woning in de grote steden lastig is. Het PBL suggereert dat herbestemming van leegstaande kantoren en maatschappelijk vastgoed een uitweg kan bieden. De minister geeft aan dat de Omgevingswet de regelgeving voor bestemmingsplannen vereenvoudigt waardoor dit beter kan.

Naar natuur in Nederland wordt steeds meer gekeken als een multifunctionele ruimte voor ontspanning, recreatie, sport. Tegelijkertijd lijkt de behoefte aan natuurbeleving – de stadsgroentetuin waar kinderen leren waar hun voedsel vandaan komt – te groeien.

Inspiratie uit de VS

Na de pauze vertelde Henk Ovink over de orkaan Sandy, die eind oktober 2012 over de oostkust van Amerika raasde en in delen van New York en New Jersey een ravage achter liet. Ovink treedt, namens het ministerie van I&M, op als adviseur van de Amerikaanse minister Shaun Donovan in het Hurricane Sandy Rebuilding Taskforce. Ook staat hij aan de wieg van het ruimtelijk ontwerptraject ‘Rebuild by Design’, waarin wereldwijd talent is uitgedaagd om coalities te vormen met lokale stakeholders en tot innovatieve ideeën te komen. “Sandy is onze toekomst. Als het gaat over de toename van intense stormen en zware regens, en over zeespiegelstijging, zijn we nog maar net onderweg. Als je dat weet, weet je ook dat alles anders moet.”

Hierna sloot cabaretier Dolf Jansen de avond af. Met veel humor sprak hij over de trage overheid, het imago van het planbureau en de leefomgeving waar hij opgroeide in Amsterdam-Oost.