Stikstof- en natuuraanpak toont vooruitgang richting 2030, maar doelen zijn buiten bereik
De stikstof- en natuurmaatregelen die het kabinet sinds 2021 heeft ingezet, dragen naar verwachting positief bij aan de toekomstige kwaliteit van de natuur. De gemiddelde overschrijding van de kritische depositiewaarden daalt met een derde tot 2030, maar de wettelijke stikstofdoelen liggen ver buiten bereik. Voor de natuurherstelmaatregelen die sinds 2021 zijn genomen geldt dat de voortgang en effecten niet bekend zijn. Daarvoor zijn onvoldoende gegevens beschikbaar. Dit vraagt dringend om verbetering. Deze bevindingen staan in het syntheserapport Monitoring en Evaluatie van het programma Stikstofreductie en Natuurverbetering van het PBL, WUR en het RIVM.
De Wet stikstofreductie en natuurverbetering (Wsn) is per 1 juli 2021 van kracht. Op verzoek van het Ministerie van LNV hebben de kennisinstituten de voortgang en effecten onderzocht van het Programma Stikstofreductie en Natuurverbetering dat voortkomt uit de Wsn. De studie kijkt naar zowel maatregelen die de stikstofdepositie verlagen, als naar natuurherstelmaatregelen.
Aaldrik Tiktak
Gemiddelde overschrijding stikstofdoelen daalt met een derde tussen 2021 en 2030
De gemiddelde overschrijding van de kritische depositiewaarde van stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden daalt naar verwachting met een derde tussen 2021 en 2030. De kritische depositiewaarde is de hoeveelheid stikstofdepositie waarboven de natuur risico loopt op schade. De daling is voor circa een kwart toe te schrijven aan het Programma Stikstofreductie en Natuurverbetering en de recente Landelijke beëindigingsregeling veehouderijlocaties met piekbelasting (Lbv-plus). Ondanks de daling van de overschrijding zijn de stikstofdoelen uit de Wsn nog buiten bereik. De doorrekening laat zien dat het areaal stikstofgevoelige natuur onder de kritische depositiewaarde toeneemt van circa 28 procent in 2021 tot circa 31 procent in 2030 (doel is 50 procent onder de kritische depositiewaarde in 2030). Dit komt doordat een deel van de mogelijke maatregelen nog niet is uitgewerkt in regelingen en subsidies. Daarnaast zijn de kritische depositiewaarden in 2023 herzien op basis van nieuwe wetenschappelijke inzichten. Voor een deel van de stikstofgevoelige natuur zijn hierbij de doelen scherper gesteld. Het halen van de doelen vergt hierdoor meer stikstofreductie.
Economische gevolgen voor de veehouderij zijn regionaal verschillend
Het stikstofbeleid heeft de afgelopen jaren veel onrust teweeg gebracht, vooral bij boeren. Beleidsvoornemens met mogelijk vergaande gevolgen zijn geland in een voedingsbodem van zorgen over de toekomst en gevoelens van collectieve machteloosheid. Tot nu toe bleven de economische effecten van het Programma Stikstofreductie en Natuurverbetering beperkt. Door de beëindigingsregelingen uit 2023 en 2024 zal de veehouderij echter krimpen en valt de toegevoegde waarde van deze sector naar verwachting 7 tot 8 procent lager uit. Ook in de keten van verwerkende en toeleverende bedrijven is hierdoor een afname te verwachten. De economische effecten concentreren zich met name in Gelderland, Overijssel en Zuidoost Nederland. Doordat de beleidsdoelen nog ver buiten bereik zijn is te verwachten dat er meer maatregelen voor bedrijven volgen. En hoewel het kabinet met dit beleidsprogramma indirect ook meer ruimte voor vergunningverlening hoopt te creëren is met de huidige aanpak weinig verlichting te verwachten. Dit komt doordat op veel plekken – zelfs bij zeer forse emissiereducties – stikstofgevoelige natuur blijft bestaan waar de kritische depositiewaarde wordt overschreden.
Informatievoorziening natuur vraagt dringend om verbetering
Modelberekeningen van vastgestelde en voorgenomen natuurmaatregelen door de provincies laten zien dat deze landelijk en lokaal in de toekomst leiden tot betere condities voor het voorkomen van kwetsbare plant- en diersoorten. De voortgang van sinds 2021 uitgevoerde natuurherstelmaatregelen in de Natura 2000-gebieden kan echter door een gebrek aan beschikbare en bruikbare gegevens niet goed in beeld worden gebracht. De informatie hierover is te versnipperd. Dit vraagt dringend om verbetering.
De Wet stikstofreductie en natuurverbetering is per 1 juli 2021 van kracht. Op verzoek van LNV is dit de eerste ronde rapportages over de voortgang en effecten van het Programma Stikstofreductie en Natuurverbetering. Hierbij is door het consortium bestaande uit het PBL, de WUR en het RIVM gekeken naar de effecten van het vastgestelde en (concreet) voorgenomen beleid. Deze monitoring en evaluatie wordt periodiek herhaald. Op de pagina Monitoring en Evaluatie Stikstofreductie en Natuurverbetering vindt u meer informatie over het project.
Gerelateerd
Een effectiever Nationaal Programma Landelijk Gebied vergt prioritering door Rijk en provincies
Grenzen voor stikstofgebruik in veel gebieden in de wereld overschreden
Hooggespannen verwachtingen van beëindigingsregelingen in de veehouderij zijn nauwelijks waar te maken
PBL publiceert quickscan van twee beleidspakketten voor het vervolg van de structurele aanpak stikstof
