Bloeiende bermen

Omgeving langs snelweg verrommelt in hoog tempo

De studie inventariseert de feitelijke ontwikkelingen rond de snelwegen en geeft een beeld van de functies en sectoren die de snelweglocaties de afgelopen jaren hebben opgezocht. De toenemende verstedelijking langs de snelweg die de onderzoekers constateren, is grotendeels tot stand gebracht door lokale plannen. Schoorvoetend wordt op rijksniveau aandacht besteed aan de snelweg als vestigingsplaats maar de ruimtelijke effecten kunnen niet langer worden genegeerd. De snelweglocaties zouden dan ook een vanzelfsprekend onderdeel moeten worden van het nationaal ruimtelijk beleid, zo menen de onderzoekers. De studie beoogt het beleid hiervoor handvatten te bieden.

Toenemende ruimtedruk vooral in de overgangsgebieden tussen stad en land

De snelwegomgeving manifesteert zich de laatste jaren, vooral in de overgangsgebieden tussen stad en land, als populaire vestigingsplaats voor wonen, werken en recreëren. De locaties zijn goed bereikbaar, goed zichtbaar én er is ruimte.

Het resultaat is een grote ruimtedruk op de omgeving rond de snelwegen. Zo is het grondgebruik voor bedrijven en woningen in de periode 1993-2000 in de snelweggebieden sterker gegroeid dan daarbuiten, met name in de overgangszone tussen stedelijk en landelijk gebied. Ook groeit het aantal mensen dat binnen de snelwegzone werkt harder dan daarbuiten. Stijgt in Nederland het aantal werknemers in de periode 1996-2004 met 19 procent, binnen de snelwegbuffer is dat groeipercentage 23 procent. In vergelijking met de rest van Nederland is in de snelwegzone relatief veel ruimte in gebruik voor bedrijvigheid en iets minder voor wonen en recreëren. Het zijn vooral bedrijven in de distributiesector en de zakelijke dienstverlening die zich langs de snelwegen vestigen.

De onderzoekers laten in de studie zien dat er binnen de snelwegzone verschillende belangrijke locaties zijn. Zij onderscheiden afslagen, zichtlocaties en knooppunten die elk hun eigen relaties met de snelweg hebben en andersoortige ontwikkelingen aantrekken. Daarmee verschillen ook de eisen ten aanzien van de ruimtelijke invulling.

Op zichtlocaties wordt bijvoorbeeld relatief weinig gewoond en juist veel gewerkt en (nog meer) gerecreëerd. Bij veel afslagen vinden we bedrijventerreinen die, vooral in het landelijk gebied, een flinke impact hebben op de ruimte. Knooppunten liggen op strategische locaties en zijn, vooral in verstedelijkte gebieden, in trek als vestigingsplaats voor woningen, bedrijven, kantoren en winkels.

Duidelijke keuzen maken ten aanzien van snelweglocaties

Om dichtslibbing te voorkomen stellen de onderzoekers dat duidelijke keuzen moeten worden gemaakt ten aanzien van de bebouwing van de snelwegzones. Deze keuze is afhankelijk van het gebied. Zo zal in het landelijk gebied vaker nadrukkelijk moeten worden gekozen voor het behoud van open panorama's. In het stedelijk gebied daarentegen mag de snelwegzone op sommige plekken meer allure krijgen, bijvoorbeeld door de dichtheid op te voeren, en gebouwen nadrukkelijker richting snelweg te presenteren. Zo zouden bedrijven en showrooms in een geluidswand kunnen worden geïntegreerd die het achterliggende gebied beschermt tegen lawaai en tegelijkertijd een icoon aan de snelweg vormt.

De grootste uitdaging ligt echter in de overgangszone tussen stad en land. Tot op heden worden daar de minst heldere keuzen gemaakt, terwijl juist daar de hoge dynamiek vraagt om nationale regie.

Kortom: Kies waar niets gebeurt. Waar het wel gebeurt: doe het daar goed. Er valt nu nog iets te kiezen!