De (spoor)weg naar werk

In december 2012 werd de Hanzelijn tussen Lelystad en Zwolle, met een nieuw station in Dronten, geopend. Dit hebben de onderzoekers als casus genomen om de gevolgen te analyseren voor de arbeidsmarktuitkomsten van mensen die al vóór de opening van het nieuwe station in Dronten woonden. In het recente beleidsdebat wordt immers vaak benadrukt dat investeringen buiten de Randstad de positie van de bestaande inwoners moeten helpen versterken. Er is gekozen voor Dronten omdat dit de enige plaats was aan de Hanzelijn die voorheen nog niet was aangesloten op het spoornetwerk. Eventuele effecten zullen daarom vooral daar zichtbaar zijn geweest.

Meer banen met het ov bereikbaar, maar niet vanuit alle buurten

Eerst is voor elke buurt in Dronten onderzocht in hoeverre de ingebruikname van het station heeft geleid tot een verbetering van de ov-bereikbaarheid van banen. Hieruit blijkt dat vanuit bijna alle buurten in de woonplaats Dronten binnen 45 minuten reizen zo’n 3 tot 9 keer meer banen kunnen worden bereikt met het ov dan voorheen. Voor andere buurten in de gemeente, buiten de woonplaats zelf, zijn er binnen die reistijd juist minder banen met het ov te bereiken. Dit als gevolg van de inperking van het regionaal busvervoer na de ingebruikname van de Hanzelijn. 

Inschatting gevolgen voor arbeidsmarktpositie

Vervolgens zijn de arbeidsmarktuitkomsten geanalyseerd van de inwoners van de buurten waar de bereikbaarheid van werk is verbeterd. Daarbij is gekeken naar veranderingen in aandeel personen met betaald werk, het aantal dagen per maand dat mensen in loondienst werken en het uurloon. Deze uitkomsten kunnen ook om andere redenen dan de komst van het nieuwe treinstation zijn veranderd, zoals de aantrekkende economie. Daarom zijn de veranderingen in de arbeidsmarktuitkomsten van de Drontenaren vergeleken met die van personen die wonen in buurten waar de bereikbaarheid vergelijkbaar was met Dronten vóór de opening van het station, maar waar de bereikbaarheid sindsdien niet is veranderd (controlebuurten). Deze analyses leiden tot de volgende conclusies.

Niet vaker werk, wel gemiddeld hoger uurloon

Na de aansluiting van Dronten op de Hanzelijn is het aandeel bestaande inwoners met betaald werk in die plaats niet meer toegenomen dan in de controlebuurten. Ook zijn ze niet meer uren gaan werken. Als het doel is de werkloosheid te verminderen, dan lijkt een nieuwe spoorlijn dus geen effect te hebben. 

Het gemiddeld uurloon van de inwoners in loondienst is wel meer toegenomen in Dronten. Die grotere loonstijging kan komen doordat zij door de Hanzelijn nieuwe banen kunnen bereiken die beter betalen of die beter aansluiten bij hun vaardigheden. Het banenaanbod is echter vooral gestegen voor mensen die zijn aangewezen op het ov, want de meeste banen die dankzij de Hanzelijn nu ook via het ov bereikbaar zijn, waren voorheen al met de auto bereikbaar.

Welk effect de aanleg van de Hanzespoorlijn heeft op de arbeidsmarktuitkomsten van nieuwe inwoners of hoe aantrekkelijk Dronten is als woonplaats, is in deze studie niet onderzocht. Hetzelfde geldt voor andere positieve effecten die de nieuwe spoorlijn kan hebben voor de inwoners van Dronten, zoals een kortere ov-reistijd naar onderwijs- of zorglocaties buiten de gemeente. 

Investeren in ov kan de kwaliteit van leven vergroten

Door de grotere ruimtelijke spreiding van banen en voorzieningen in minder verstedelijkte regio’s gebruiken veel bewoners de auto. Toch kan investeren in ov en meer specifiek in spoorlijnen belangrijk zijn voor het versterken van de kwaliteit van hun leven. Zo biedt het ov, indien nodig, een alternatief voor de auto om hun werk te bereiken bij veranderingen in persoonlijke omstandigheden. Bovendien heeft autoverkeer belangrijke nadelen, zoals een toename van congestie, uitstoot van schadelijke stoffen en verkeersonveiligheid.

Het is daarom belangrijk om voorafgaand aan een investering in een nieuwe spoorlijn expliciet te maken wat als probleem wordt gezien, welke verbetering wordt beoogd en onder welke randvoorwaarden die verbetering tot stand kan komen.