Effecten omzetting BPM personenauto's in kilometerprijs

Achtergrond van het rapport

De Minister van Verkeer en Waterstaat heeft, op verzoek van de vaste commissie van Verkeer en Waterstaat van de Tweede Kamer, het Centraal Planbureau, Het Milieu- en Natuurplanbureau en het Ruimtelijk Planbureau gevraagd de effecten van omzetting van de BPM in de kilometerprijs te onderzoeken. Dit rapport beschrijft de bevindingen van de planbureaus. Het aanvullende onderzoek van het betrekken van (een deel van) de BPM in de kilometerprijs is toegespitst op drie hoofdonderwerpen:

1. De wagenparkeffecten en milieueffecten;
2. Het maatschappelijke rendement;
3. De financiële effecten voor gezinnen, bedrijven en de overheid.

Wagenpark- en milieueffecten van variabilisatie van de BPM

Als (een deel van) de BPM wordt omgezet in de kilometerprijs dan gaat de kilometerprijs omhoog. Bij volledige omzetting van de BPM is de gemiddelde kilometerprijs ruim 2 keer zo hoog als bij omzetting van alleen de MRB in de kilometerprijs. Bij een hogere kilometerprijs neemt het autogebruik sterker af, en neemt ook de uitstoot van vervuilende stoffen sterker af. Naarmate de omzetting groter wordt, neemt echter ook het autobezit toe, zeker op de langere termijn. De toename van het wagenpark wordt veroorzaakt door instroom van nieuwe autobezitters voor wie de vaste lasten van autobezit voorheen een belemmering vormden om een (extra) auto aan te schaffen. Een toename van het wagenpark dempt de afname van het autogebruik, en daarmee de milieuwinst.

Het maatschappelijke rendement van variabilisatie van de BPM

Naarmate een groter deel van de BPM wordt gevariabiliseerd, neemt het autogebruik sterker af. Een deel van deze autoverplaatsingen wordt, in plaats van met de auto, met het openbaar vervoer, motorfiets, per fiets of te voet afgelegd. De afname van het autoverkeer leidt tot een snellere doorstroming op het wegennet, een verbetering van de verkeersveiligheid, afname van emissies van vervuilende stoffen, minder CO₂-uitstoot en minder geluidhinder. Dit zijn maatschappelijke baten. Er treden ook maatschappelijke verliezen op. Met name het sociaal recreatieve verkeer maar ook het woon-werkverkeer wordt beperkt. De afname van de mobiliteit betekent ook dat het nut, dat voorheen aan die mobiliteit ontleend werd, verloren gaat en de accijnsinkomsten lager worden.

Financiële effecten van omzetting van de BPM

Omzetting van, een deel van, de BPM in een kilometerheffing vereist vanuit financieel oogpunt veel zorg. In de eerste plaats vormt de BPM een aanzienlijk deel van de aanschafprijs van personenauto's. Omzetting van de BPM in de kilometerprijs kan hierdoor grote gevolgen hebben voor de automarkt. Zo wordt bij een volledige omzetting van de BPM in de kilometerprijs een nieuwe auto gemiddeld 6.000 euro goedkoper. Daarnaast onderscheidt de BPM zich van alle andere autobelastingen. Het is de enige belasting die geheven wordt aan het begin van de levenscyclus van de auto en het is de enige belasting op de waarde van de auto. Autokopers hebben de mogelijkheid om de aankoop, en dus de betaling van BPM, wat uit te stellen of juist te versnellen. Dit anticipatiegedrag kan grote financiële gevolgen hebben voor de overheid en de autobranche.