EURuralis 1.0. Een scenariostudie naar de toekomst van het Europese platteland

De Europese landbouw heeft toekomst, ook na afschaffing van de EU-landbouwsubsidies. Dit blijkt uit de studie EURuralis naar de toekomst van het Europese landelijke gebied, uitgevoerd door Wageningen Universiteit en Researchcentrum en het Milieu- en Natuurplanbureau. De studie werd uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van LNV in het kader van het Nederlands voorzitterschap van de EU, om de strategische discussie in Europa te stimuleren. Vier scenario's voor de toekomst van het Europese landelijke gebied zijn verkend op hun gevolgen voor "people, planet and profit".

Eén van de opmerkelijke conclusies is dat in alle scenario's het aantal bewoners van het platteland sterk daalt; van circa 100 miljoen nu tot ongeveer 75 miljoen in 2030. Eén van de oorzaken is de trek naar de stad, omdat daar meer werkgelegenheid is. Een andere oorzaak is de algemene vergrijzing van Europa, vooral in de zuidelijk en oostelijk gelegen landen. Tussen de vier scenario's verschilt het veronderstelde Gemeenschappelijke Landbouwbeleid sterk, van handhaving van het bestaande beleid tot aan complete afschaffing ervan. De omvang van het landbouwareaal blijkt echter weinig te verschillen tussen de scenario's. Bij een vrije wereldmarkt bijvoorbeeld vindt de veronderstelde afschaffing van subsidies en importheffingen wereldwijd plaats, waardoor de welvaart wereldwijd toeneemt. De dan sterk stijgende vraag naar voedselproducten uit Azië zorgt ervoor dat er nog steeds toekomst is voor Europese boeren is in deze scenario's. Wel zullen de boereninkomens onder druk blijven staan, evenals de werkgelegenheid. Veel bedrijven zullen intensiveren of hun omvang vergroten. Vooral in Oost-Europa met grote aantallen boeren op kleine bedrijven, zullen veel jongeren werk buiten de landbouw moeten zoeken. Dit kan negatieve gevolgen hebben voor de leefbaarheid van het platteland.

Voor natuur en milieu zijn er in de vier scenario´s kansen en bedreigingen. De bedreigingen zijn onder andere uitdijende steden, meer wegen, intensivering van de landbouw en klimaatveranderingen. Kansen liggen er in sommige scenario's onder andere op het gebied van biodiversiteit, doordat de landbouw daar juist extensiveert of van bouwland grasland maakt. Ook de meest erosiegevoelige gebieden kunnen worden ontzien. Het braak laten liggen van landbouwgronden heeft overigens lang niet altijd een positief effect op de natuur: juist door het boerenbeheer is de flora en fauna in sommige extensief beheerde gebieden rijker geworden. Ook de landschapskwaliteiten kunnen afnemen, zowel door intensiever gebruik als door het niet meer onderhouden van landbouwgrond.

De vier scenario's zijn voor wat betreft veranderend landgebruik ook in de vorm van kaartbeelden uitgewerkt, zodat ook te zien is waar wat gebeurt. De resultaten van de studie zijn samengevat op een interactieve CD, die de mogelijke toekomst van het Europese landelijke gebied laat zien in de vorm van kaarten, grafieken en beschrijvingen.