Evaluatie natuur- en landschapsbeleid. Achtergrondrapport bij de Natuurbalans 2008

Natuur- en landschapsdoelen niet haalbaar zonder aanvullende maatregelen

Het Rijk wil de natuur in Nederland behouden en zorgen dat er duurzame condities zijn voor het voortbestaan van planten en dieren. Het Nederlandse landschapsbeleid heeft behoud en ontwikkeling van een basiskwaliteit in heel Nederland en behoud en ontwikkeling van de kernkwaliteiten in de twintig aangewezen Nationale Landschappen als hoofddoelen.

Hoe staat het met de realisatie van deze doelen? Om een beeld van de voortgang en de kans van slagen te geven heeft het PBL een set van vijftien kernindicatoren geselecteerd.

Het algemene beeld is dat, na een voortvarende start in de jaren negentig, de snelheid waarmee het beleid gerealiseerd wordt afneemt. De voortgang is over de gehele linie zodanig dat het niet waarschijnlijk is dat de doelen van het rijksbeleid voor natuur, landschap en natuur voor mensen tijdig gerealiseerd zullen worden. Het is niet waarschijnlijk dat de achteruitgang van de huidige biodiversiteit in 2010 is gestopt en dat deze Europese doelstelling gehaald zal worden.

Het Ministerie van LNV heeft de EHS als 'groot project' benoemd. Dit rapport bevat bouwstenen voor de eerste voortgangsrapportage van LNV over dit project.

Voornaamste conclusies over bereiken natuurdoelen

• De oppervlakte natuur is toegenomen, maar de laatste jaren gaat dit minder snel. Het is niet waarschijnlijk dat de doelen van aankoop, beheer en inrichting tijdig worden gehaald. Meer prioriteit voor de inrichting van nieuw verworven gronden is een belangrijke voorwaarde om kansen op realisatie van de EHS in 2018 te vergroten.
• De natuur heeft nog niet de beoogde kwaliteit. In natuurgebieden herstellen de minst veeleisende ecosystemen zich iets, maar kwetsbare natuur blijft nog achter. De kwaliteit van het agrarisch gebied gaat nog steeds achteruit.
• De Rode Lijst wordt langer. Vooral de zeldzaamste soorten gaan nog steeds achteruit en sommige staan op het punt om uit Nederland te verdwijnen.

• Milieu- en ruimtecondities in natuurgebieden ontwikkelen zich in de goede richting. Ze zijn echter veelal nog onvoldoende om natuur duurzaam te behouden.

Conclusies over bereiken doelen landschap en recreatie

• De twee hoofddoelen voor het Nederlandse landschapsbeleid, behoud en ontwikkeling van een basiskwaliteit in heel Nederland en behoud en ontwikkeling van de kernkwaliteiten in de twintig Nationale Landschappen, worden naar verwachting niet gehaald.. De voornaamste oorzaken zijn de huidige druk van verstedelijking en ontwikkelingen in de landbouw. Tegelijkertijd is de planologische bescherming onvoldoende verzekerd.
• De Nederlanders beoordelen de aantrekkelijkheid van het Nederlandse landschap met een 7,3.
• Het Rijk heeft zich tot doel gesteld om de hoeveelheid groen rond de stad uit te breiden door extra groengebieden aan te leggen bij de grote steden. De verwerving van dit groen ligt redelijk op schema, maar de inrichting blijft achter. De conclusie is daarom dat het niet waarschijnlijk is dat het doel in 2013 gehaald zal worden. Met extra inzet zal het doel echter wel tijdig gerealiseerd kunnen worden.
• Vooral in de Randstad is een tekort aan wandel- en fietsmogelijkheden.

Conclusies over Nederland in de wereld

• De hoeveelheid land die nodig is voor de consumptie van alle Nederlanders, bedraagt momenteel drie keer het Nederlandse landoppervlak. In vergelijking met andere Westerse landen gaat Nederland relatief efficiënt om met de gebruikte hoeveelheid land. Maar de mondiale consumptie zal blijven stijgen met een toenemende druk op de resterende natuurlijke gronden tot gevolg.
• Het is niet waarschijnlijk dat de huidige achteruitgang van de biodiversiteit in 2010 is gestopt en dat de Europese doelstelling gehaald zal worden.
• Nederland wil bijdragen aan het verminderen van de buitenlandse gevolgen van de eigen consumptie. Daarom wil men de handelsketens duurzamer maken. Om dit te bereiken zijn concrete doelen nodig voor een breed scala aan producten en heldere definities van duurzaam gebruik.