Het waarom van de wijkaanpak in de warmtetransitie

Versnellen, verbinden of vertragen?

Met een discoursanalyse van het Rijksbeleid heeft het PBL drie discoursen over de wijkaanpak in de warmtetransitie geïdentificeerd. In het eerste discours, ‘de warmtetransitie uitvoerbaar maken’, staat het doel om woningen van het gas af te halen centraal. De wijkaanpak is een manier om dit doel versneld te halen: door woningen collectief aan te pakken kan er immers schaal gemaakt worden. Andere opgaven zijn vanuit dit perspectief bijvangst. 

Het tweede discours over de wijkaanpak, ‘kwetsbare bewoners vooruit helpen’, stelt het verbinden van opgaven juist centraal. In dit discours biedt de verduurzaming van de woningen een kans om te werken aan een verbetering van de leefsituatie van bewoners. Oplossingen liggen in het aanpakken van verschillende problemen in samenhang. 

Het derde discours over de wijkaanpak, ‘lokale inbedding van de warmtetransitie’, legt nadruk op de zeggenschap die bewoners hebben over hoe hun wijk eruit komt te zien. Oplossingen om de wijk te verduurzamen moeten vanuit dit discours aansluiten bij de wensen en behoeften van lokale bewoners. Het vormgeven van een zorgvuldig proces, oftewel ‘vertragen’, is nodig om de warmtetransitie op een later moment te kunnen versnellen.

Onbewust gebruik van de term ‘wijkaanpak’ vormt risico voor de uitvoering van de warmtetransitie

Het PBL-onderzoek laat zien dat niet iedereen hetzelfde bedoelt met de term ‘wijkaanpak’. Dit kan leiden tot frictie in de uitvoering. Bijvoorbeeld wanneer sommige professionals in de wijk zich richten op zo snel mogelijk woningen van het gas halen, terwijl andere professionals bezig zijn meerdere opgaven in de wijk te verbinden. Reflectie op het ‘waarom’ van de wijkaanpak is noodzakelijk om spraakverwarring te voorkomen en de samenwerking tussen verschillende professionals in de wijk te verbeteren. 

Zicht nodig op synergie en conflict tussen beleidsprogramma’s rondom wijkaanpak

De Rijksoverheid sleutelt via verschillende beleidsprogramma’s aan de wijkaanpak in de warmtetransitie. Uit dit onderzoek blijkt dat er nog weinig oog is voor synergie en conflict tussen deze verschillende programma’s. De wijkaanpak kan meerdere doelen dienen, maar niet overal en tegelijk. Nadruk op het één  (zo snel mogelijk van het gas af) kan effect hebben op het realiseren van het ander (kwetsbare bewoners vooruit helpen). Het is dus belangrijk dat de Rijksoverheid zich bewust is van de verschillende discoursen over de wijkaanpak en deze expliciet met elkaar in verband brengt. Door duidelijk te zijn over welke wijkaanpak waar wenselijk is, kan het Rijk de gewenste ondersteuning bieden voor de warmtetransitie.