Nuchter omgaan met risico's

Het Milieu- en Natuurplanbureaurapport "Nuchter omgaan met risico's" omschrijft een systematiek voor milieurisico's waarmee de politiek zo goed mogelijk de afweging kan maken tussen rechtvaardigheid en doelmatigheid. Dit kan in bepaalde situaties leiden tot afwijkingen van een algemeen geldend beschermingsniveau tegen risico's.

Samenvatting van de inhoud van het rapport

Huidige situatie

Het risicobeleid van de overheid voor het milieu gaat uit van het recht op bescherming van iedere inwoner van Nederland. Niemand in Nederland mag blootgesteld worden aan een kans op sterfte van meer dan 1 op de miljoen (de zogenaamde 10^-6 norm) door grote ongevallen, giftige stoffen en straling. Deze norm voldoet in de praktijk niet voor alle risicovolle situaties.

Nuchter verder met de risicoladder

"Nuchter omgaan met risico's" bespreekt de mogelijkheid het huidige beleid uit te breiden met drie stappen. Er kan dan bewust gekozen worden voor een andere strategie voor de beheersing van risico's. Centraal in deze aanpak staat een zogenaamde "risicoladder" om verschillende soorten risico's te typeren. Hiermee kan de overheid bewuste keuzen maken tussen de kosten van een mogelijke ingreep (doelmatigheid) en het oorspronkelijke uitgangspunt van het recht op risicobescherming voor iedereen. Toepassing van de risicoladder leidt tot de volgende werkwijze:

1. Huidige risicobeleid via normering

In eerste instantie worden alle risico's op klassieke wijze berekend als kans maal effect. Deze eerste stap gaat uit van risicobescherming voor iedereen, conform het huidige algemene risicobeleid.

2. Oplossen van knelpunten is te duur

Mocht blijken dat dit beschermingsniveau alleen gehaald kan worden tegen zeer hoge maatschappelijke kosten, dan dient de keuze te worden gemaakt tussen het recht op bescherming van iedereen en de doelmatigheid van de te nemen besluiten. Het verdient de aanbeveling om open en eerlijk te communiceren over deze keuze. Voorbeelden zijn Legionella, de veiligheid rond Schiphol en LPG-tankstations.

Bij het nemen van deze besluiten zou rekening kunnen worden gehouden met in het verleden genomen besluiten bij min of meer vergelijkbare risico's, voor wat betreft de acceptatie van risico's en de gemaakte kosten per gewonnen levensjaar. Op die manier kan een bewuste (politieke) keuze worden gemaakt over de aanvaardbaarheid van risico's.

3. Berekende risico's nemen de maatschappelijke onrust niet weg

In het geval dat de berekeningen van sterfte risico's de onrust bij burgers niet wegnemen, kan overleg met burgers over de aard en omvang van het probleem, en doelmatigheid, evenwichtigheid en billijkheid van maatregelen de acceptatie van te voeren beleid vergroten. Dure, inefficiënte maatregelen hoeven dan wellicht niet genomen te worden. Dit is bijvoorbeeld het geval bij de discussie over GSM-masten en hoogspanninglijnen.

4. De complexiteit en onzekerheid is groot

Als bij risico's de (wetenschappelijke) onzekerheid toeneemt en de ernst en omvang van een eventueel effect groot zijn, dan zal de politiek in samenspraak met de samenleving de mate van voorzorg dienen te bepalen. De wetenschap kan daarbij een faciliterende rol spelen. Een voorbeeld is klimaatverandering en de onzekere, maar grootschalige effecten daarvan.

Beleidsmatige reactie

Het rapport "Nuchter omgaan met risico's" is geschreven op verzoek van Staatssecretaris van Geel. Eind 2003 zal Directoraat Generaal Milieu naar verwachting aan de hand van enkele concrete cases een eerste reactie geven op dit rapport. Een algemene beleidsmatige reactie op "Nuchter omgaan met risico's" is voorzien voor eind 2004.