Plattelandsontwikkeling en de gevolgen voor het landschap

Niet alleen woningbouw, ook landbouw en natuur beperken openheid Nederlandse landschap

Aan de hand van vier casusgebieden laten de onderzoekers in deze studie zien in hoeverre nieuwe activiteiten op het platteland gevolgen hebben voor de openheid van het landschap. Zij concluderen dat het beleid voor plattelandsvernieuwing - dat nieuwe (economische) activiteiten wil stimuleren - en het beleid gericht op het behoud van het landschap soms op gespannen voet staan met elkaar en op lokaal niveau beter op elkaar kunnen worden afgestemd.

Aanzien landschap vooral veranderd in overgangszone tussen stad en land

Met name in de overgangszone tussen stad en platteland hebben zich in de afgelopen twintig jaar in de casusgebieden veel veranderingen voorgedaan in (economische) activiteiten, met gevolgen voor het aanzien van het landschap. Met name door uitbreiding van bestaande woonkernen en de komst van nieuwe bedrijven en recreatiewoningen - de zogenaamde 'rode' functies' - is hier steeds meer van de randen van het buitengebied afgeknabbeld.

Ook in het resterende buitengebied is de openheid van het landschap soms flink afgenomen. Deze afname wordt niet alleen veroorzaakt door woningbouw maar ook door transformaties binnen de agrarische sector en de aanleg van nieuwe natuur, de zogenaamde 'groene' functies'. Modernisering, schaalvergroting, intensivering en transformatie van de agrarische sector hebben geleid tot onder meer de bouw van grootschalige kassen- en stallencomplexen en de aanleg van boomkwekerijen, en daarmee tot afname van de openheid van het landschap. En de aanleg van nieuwe natuur heeft een grote impact op het aanzien van het landschap omdat de bosschages die hierdoor veelal ontstaan, in de plaats komen van de oorspronkelijke vergezichten.

Onderscheid in 'rode' en 'groene' functies in landschapsbeleid niet vanzelfsprekend

Vanuit het gezichtspunt van landschapsbehoud is het daarom niet zonder meer te rechtvaardigen dat het landschapsbeleid zich richt op het beperken van rode (woningbouw, bedrijvigheid) en het stimuleren van groene functies (landbouw en natuur). Ten eerste wordt met het beperken van de rode functies in het landschapsbeleid een mogelijke impuls voor landschapsontwikkeling (door investeringen) over het hoofd gezien. Ten tweede wordt met het uitgangspunt dat de landbouw de drager is van het landschap, veronachtzaamd dat ook de moderne en soms zelfs industriële agrarische bedrijfsvoering leidt tot bebouwing in het landschap (bijvoorbeeld de kassen- en stallencomplexen). Ten derde heeft natuurontwikkeling een groot effect op de openheid van landschappen. Het plattelandsvernieuwingsbeleid en het landschapsbeleid kunnen, zeker op lokaal niveau, nog veel beter op elkaar worden afgestemd en met elkaar in overeenstemming worden gebracht dan tot nu toe al het geval is geweest.