Transities, Ruimteclaims en Landschap

Nederland staat voor grote ruimtelijke opgaven. Klimaatadaptatie en energietransitie vragen ruimte, evenals de voortgaande verstedelijking en de beoogde natuurontwikkeling. Daarnaast staat de landbouw, vanouds de belangrijkste drager van het Nederlandse landschap, voor een fundamentele heroriëntatie. De realisering van al deze opgaven zal grote gevolgen hebben voor het huidige landschap.

Omvang ruimteclaims onzeker

De omvang van de nieuwe ruimteclaims die op het landschap afkomen is slechts bij benadering aan te geven. Er zijn immers meerdere alternatieven voor accommodatie van die ruimteclaims (bijvoorbeeld stedelijke verdichting, wind op zee). Die alternatieven zijn onderhevig aan politieke besluitvorming, waarbij naast overwegingen van kosten en baten ook het maatschappelijk draagvlak wordt meegewogen. De gevolgen van die alternatieven voor het bestaande landschap worden echter niet altijd in de besluitvorming meegenomen.

Nieuwe afwegingen nodig

Nieuwe ruimteclaims, zoals voor energie en klimaatadaptatie, maar ook voor verstedelijking en natuur, vragen op verschillende niveaus van bestuur nieuwe afwegingen en keuzes ten aanzien van de inpassing in het landschap en de combinatie met bestaande ruimtegebruiksfuncties. Die afwegingen kunnen per landschap en daarmee per regio verschillen. Gemeenten, regio’s, provincies en Rijk staan voor een gezamenlijke opgave na te denken over een duurzame ruimtelijke inpassing van deze ruimteclaims en daarbij rekening te houden met bestaande kwaliteiten van het huidige landschap dan wel te streven naar nieuwe kwaliteiten van het beoogde landschap.

Over dit onderzoek

Dit rapport beantwoordt de vraag welke claims er op de ruimte afkomen, hoe omvangrijk die zijn en waar nog ruimte is om die claims te accommoderen. Vervolgens wordt de vraag opgeworpen wat de nieuwe transitieopgaven en bijbehorende ruimteclaims betekenen voor het huidige landschap. Die vraag fungeert als startpunt voor een redenering waarbij aandacht wordt besteed aan de functie en waarde van het Nederlandse landschap, aan de mogelijkheden voor meervoudig ruimtegebruik en het combineren van ruimte vragende functies, en aan de positie van de verschillende overheidslagen en andere betrokkenen ten aanzien van het huidige en toekomstige Nederlandse landschap. Deze laatste opgave, de sturingsopgave, zal verder worden uitgewerkt in een later dit voorjaar te verschijnen rapport.