Vormgeven aan interactie

Voor overheden vormt de inrichting van de leefomgeving een grote uitdaging. Niet alleen zijn er inhoudelijke uitdagingen als het gaat om het optimaal benutten van schaarse ruimte én verduurzamen – ook dient men om te gaan met een gepolariseerd speelveld met uiteenlopende en tegenstrijdige opvattingen over wat, waar en wanneer nodig is en wie daarvoor aan zet is. Ingrepen in de leefomgeving hebben daarbij vaak grote impact op het leven van burgers. Neem bijvoorbeeld de bouw van windturbines: wat voor overheden een verduurzamingsopgave is, kan voor burgers een vraagstuk van woonkwaliteit en voor bedrijven een potentieel verdienmodel zijn.

Bestaande patronen in interactie tussen overheid en samenleving

Het PBL en de NSOB zijn op zoek gegaan naar een antwoord op de vraag hoe overheid en samenleving rond leefomgevingsvraagstukken elkaar ontmoeten en hoe zij in interactie met elkaar proberen te komen tot oplossingen. Daarbij is gekeken naar een aantal casussen waar sprake is van samenwerking, scheiding of strijd. We laten zien dat er ingesleten, bestaande patronen zijn binnen overheidsorganisaties én aan de zijde van maatschappelijke initiatieven die niet vanzelf leiden tot samenwerking. Dan volgen overheid en maatschappelijke initiatieven elk hun eigen weg (scheiding) of ontstaan er flinke botsingen (strijd).

Vijf lessen voor productieve interactie

Dit essay trekt vijf lessen voor een productieve interactie tussen overheid en maatschappelijke initiatieven.

1. Sociale interactie is veranderlijk en vraagt een bewuste, strategische keuze. De context is bepalend voor de dynamiek in de interactie.
2. Patronen in interactie gaan over het vinden van verhouding tot elkaars logica. De gekozen route om van kwestie naar oplossing te komen bepaalt of de ‘overheidslogica’ of de ‘samenlevingslogica’ gevolgd wordt.  Het kunnen verplaatsen in de positie en rol van de ander is cruciaal.
3. Productieve interactie vraagt inzet van beide kanten. Samenwerking ontstaat daar waar initiatieven een ‘klik’ weten te realiseren met overheidssystemen én waar in overheidssystemen ruimte wordt gevonden om initiatieven te accommoderen.
4. Bij de overheid is acceptatie nodig dat initiatiefnemers zelf vraagstukken oplossen.
5. Bij initiatiefnemers is acceptatie nodig dat niet alles kan in relatie tot de overheid.