Winkelen in het internettijdperk

Winkels in binnenstad verdwijnen door toename internetwinkelen

In deze studie is onderzocht welke gevolgen het internetwinkelen heeft voor consumenten en winkeliers, voor de stedelijke en de landelijke gebieden, voor winkelgebieden, en voor het personen- en goederenvervoer. Tot op heden vallen de ruimtelijke gevolgen van het internetwinkelen nog mee. De komende jaren echter zullen de ruimtelijke effecten van het e-shoppen steeds duidelijker zichtbaar worden.

Grootste gevolgen e-commerce voor winkeliers in binnenstad én op platteland

De afgelopen jaren kende de e-handel tussen winkels en consumenten (b2c e-commerce) een ongekende opmars in Nederland. Steeds meer mensen zoeken productinformatie op het internet, worden door het gebruik van prijsvergelijkingssites prijsbewuster en doen ook aankopen via het internet. In 2005 was het aandeel van de onlineverkopen in de totale detailhandelsomzet nog beperkt - zo'n 2,8 procent -, maar in de komende vijf jaar zal dit naar verwachting toenemen tot zo'n 10 procent.

Van alle winkelgebieden in Nederland zijn het vooral de binnensteden waar de gevolgen van e-shoppen het grootst zijn. Daar neemt zowel het aantal winkelbezoeken als het aantal gedane aankopen af. Zo zou in 2006 42 procent van alle aankopen die via het internet zijn aangeschaft, zonder de mogelijkheid tot e-shoppen in de binnenstad zijn gedaan. Deze afname heeft er vooral mee te maken dat zich juist in de binnensteden de meeste winkels bevinden met e-commercegevoelige producten, zoals witgoed en bruingoed, boekhandels, reisbureaus en cd-zaken. Maar ook de traditionele winkeliers op het platteland ondervinden negatieve gevolgen van het internetwinkelen. Doordat de consumenten in de landelijke gebieden in hun nabije omgeving minder winkels ter beschikking hebben, biedt de mogelijkheid tot internetwinkelen hen veel voordelen. De traditionele winkeliers in de landelijke gebieden zien hierdoor hun omzet dalen. Een omzetdaling bovendien die vaak niet wordt gecompenseerd door een onlineverkoop van hun producten. De buurt- en wijkcentra, waar consumenten hun dagelijkse boodschappen halen, worden het minst beïnvloed door de opkomst van e-commerce. Zolang het doen van de dagelijkse boodschappen via het internet beperkt blijft, zullen deze centra ook in de toekomst nauwelijks nadelige gevolgen van het e-shoppen ondervinden.

E-handel leidt tot toename van mobiliteit

De opmars van de e-commerce heeft niet alleen gevolgen voor sommige winkelgebieden, maar ook voor het personen- en goederenvervoer. Zo zal de toename van b2c e-commerce niet zozeer leiden tot een afname van de mobiliteit, maar eerder tot een toename ervan, met name in het goederenvervoer. In 2006 leidde bijna 80 procent van alle b2c internetaankopen tot meer goederentransport: de internetaankoop moet immers bij de consument thuis worden afgeleverd.

De afgelopen jaren is niet alleen de markt voor b2c e-commerce toegenomen, maar ook die voor c2c e-commerce: consumenten verhandelen onderling tweedehandsartikelen via het internet. De mobiliteitseffecten van deze vorm van e-commerce moeten niet worden onderschat; ze zijn relatief gezien nadeliger dan die van b2c e-commerce. Deze e-commerce tussen consumenten onderling leidt in potentie elf keer zo vaak dan de e-handel tussen winkels en consumenten tot meer personenvervoer zonder dat daar een afname van het goederenvervoer tegenover staat.

Bedreiging voor traditionele winkelier door e-shoppen is brancheafhankelijk

De populariteit van hete-shoppen loopt per branche sterk uiteen. In 2006 werden vooral boeken, cd's, dvd's en video's, vakantiereizen en vliegtickets, en bovenkleding via het internet aangeschaft, maar ook veel bruingoed en witgoed. Voor tweedehandsartikelen is dankzij het internet zelfs een geheel nieuwe markt ontstaan.

E-shoppers deden hun internetaankopen vooral bij e-tailers - winkeliers die hun producten alleen via het internet aanbieden - en het minst bij traditionele winkeliers. Het zijn dan ook vooral de traditionele winkels in de hiervoor genoemde branches die door het internetwinkelen worden bedreigd.

Onlineverkoop biedt winkelier nieuwe mogelijkheden

Naast de bedreigingen voor de traditionele winkeliers biedt e-commerce hen ook nieuwe kansen. Zo geldt voor 14 procent van alle internetaankopen dat zij zonder de mogelijkheid tot internetwinkelen waarschijnlijk niet zouden zijn aangeschaft. Winkeliers moeten dan wel investeren in een geavanceerde internetstrategie, zoals onlineverkoop. Ook de opkomst van servicepunten waar e-shoppers hun aankoop kunnen afhalen (zogenaamde collection and delivery points, CDP's), biedt kansen voor de traditionele winkeliers. Ongeveer 25 procent van alle consumenten die bij zo'n servicepunt een pakket ophalen, doet namelijk ook aankopen in die winkel. Het zijn met name de wijk- en buurtcentra die hiervan profiteren.