Woon-werkdynamiek in Nederlandse gemeenten

Nieuwe woningen leiden vooral in de Randstad tot meer banen

Uit de studie blijkt dat het algemene beeld dat uit eerder onderzoek voor Nederland naar voren kwam - bedrijven vestigen zich waar arbeidskrachten beschikbaar zijn, ofwel: 'werken volgt wonen' - nuancering behoeft. Inzicht in de woon-werkdynamiek is kaderstellend en richtinggevend voor de planning van woningbouwlocaties en bedrijventerreinen in Nederland: in welke mate gaan mensen wonen op locaties waar hun kans op geschikt werk optimaal is en in welke mate vestigen bedrijven zich op locaties waar veel arbeidskrachten wonen? Met deze studie wil het Planbureau voor de Leefomgeving bijdragen aan het analytisch inzicht in deze woon-werkdynamiek op het niveau van Nederlandse gemeenten.

Randstedelijk fenomeen

Het algemene beeld 'werken volgt wonen' is vooral een Randstedelijk fenomeen, zo blijkt uit het onderzoek. Daar waar woningen worden gebouwd, ontstaan ook banen. Een verklaring hiervoor moet in de eerste plaats worden gevonden in de werking van de woningmarkt. De woningmarkt in Nederland, en zeker die in de Randstad, is krap. Met het Vinex-beleid bepaalt de overheid waar woningen (mogen) worden gebouwd; zij beperkt daarmee de woonlocatiekeuze voor de bevolking. Bedrijven hebben relatief meer (ruimtelijke) keuzevrijheid. Daardoor kiezen zij er in de Randstad voor zich te vestigen op die locaties waar veel arbeidskrachten beschikbaar zijn.

Buiten de Randstad gaat het algemene patroon van woon-werkdynamiek niet per definitie op. Daar is de woonlocatiekeuze minder beperkt, waardoor mensen eerder geneigd zullen zijn zich daar te vestigen waar veel (aantrekkelijke) werkgelegenheid is of bijvoorbeeld een aantrekkelijke leefomgeving. Bovendien worden veel gemeenten in de intermediaire zone (Gelderland en Noord-Brabant) gebruikt als overloopgebieden voor de Randstad om in te wonen, en niet zozeer om in te werken.

Nuancering nodig naar economische sector

Het algemene beeld van de Nederlandse woon-werkdynamiek - 'werken volgt wonen' - moet eveneens worden genuanceerd naar economische sector. Het is vooral de verzorgende dienstverlening (onderwijs, detailhandel, overheid) die zich vestigt op plaatsen waar de bevolking groeit. Dat is ook logisch: waar meer mensen wonen, zijn deze diensten naar verhouding meer nodig.

Waar elke toename van de potentiële beroepsbevolking met honderd mensen ongeveer vijftig banen in de verzorgende dienstverlening oplevert, zullen bij dezelfde toename tien banen ontstaan in de industrie terwijl het aantal banen in de sector distributie & handel in het geheel niet beïnvloed wordt door de bevolkingsgroei in een gemeente. Deze sectoren zijn veel meer afhankelijk van de beschikbare ruimte op en de bereikbaarheid van een locatie en van de aanwezigheid van andere, gerelateerde bedrijven (clustering).

In haar streven naar economische groei zal een gemeente die dit doet door bijvoorbeeld nieuwe woningen te bouwen en daarmee nieuwe inwoners te trekken, dus niet automatisch ook werkgelegenheid aantrekken in de (productieve) sectoren industrie, distributie & handel en zakelijke dienstverlening.