In één oogopslag

Pictogrammen slim gebruiken

Pictogrammen zijn beelden die taal vervangen. De naam is een samenstelling van het Latijnse woord pictus (schildering) en het Griekse woord gramma (letter). Sommige talen hadden letterlijk pictogrammen als onderdeel van de tekst of bestonden uit alleen maar pictogrammen. Denk aan de Egyptische hiëroglyfen. Maar in de wereld van datavisualisatie en infographics gebruiken we pictogrammen om snel een indruk te geven van het onderwerp dat wordt behandeld.

Pictogrammen noemen we ook wel iconen. In de semiotiek of tekenleer zijn iconen een soort tekens die uitbeelden wat er wordt bedoeld. Zo beeld je een kip uit als je kippen bedoelt. Symbolen zijn een ander soort tekens, die vaak een afgesproken vorm hebben waarbij de lezer de conventie moet kennen om ze te begrijpen. Denk aan een stopbord in het verkeer of een doodskop voor gevaarlijke stoffen. Dan zijn er ook nog indextekens, die verwijzen naar het onderwerp. Zo kun je rook uitbeelden als je iets wilt zeggen over het onderwerp vuur.

Ook foto’s kun je iconisch gebruiken om bepaalde thema’s te introduceren. Vaak staat er op de voorkant van een rapport een foto die alvast aangeeft waar het rapport over gaat.

Combineren

Door het combineren van verschillende iconen kun je een nieuwe betekenis geven aan het beeld.

Subtiele verschillen maken het thema anders

Om een pictogram goed te kunnen interpreteren heeft de lezer de juiste context nodig. Een onderwerp moet je dus wel benoemen om de associatie de goede kant op te sturen. Subtiele verschillen kunnen de betekenis anders maken.

Kies het icoon bij het verhaal

Een keuze voor een icoon is ook een keuze in de framing van het onderwerp. Welk verhaal moet er verteld worden over de kip? Is het een plofkip, een vitale kip of alleen maar het vleesproduct?

Schalen van iconen?

Soms is het verleidelijk om iconen te schalen om een ontwikkeling te laten zien. Voor een juiste vergelijking is oppervlakte belangrijk, en bij het schalen van iconen zal deze vrijwel nooit in verhouding staan met het getal dat wordt weergegeven. Beter is het om dit niet te doen en – in plaats daarvan - iconen te herhalen.

Grote collectie iconen beschikbaar

We kunnen uit de grote collectie van de Rijkshuisstijl iconen putten om te gebruiken, maar ook om nieuwe samen te stellen. Context is cruciaal voor iconen. Gebruik ze alleen als ze iets repeterends vervangen of helpen een onderwerp snel te herkennen. Maak geen rebus van je visualisatie.

• Groene groep/eerste kolom: ‘Overheid’ kan op verschillende manieren worden uitgebeeld. Het is maar net welk niveau of welke lading nodig is.
• Blauwe groep/einde eerste rij: Voor internationale visualisaties is het goed er rekening mee te houden dat iconen en symbolen in verschillende culturen een andere waarde kunnen geven aan bepaalde thema’s. Koeien en varkens worden in sommige religies niet gegeten en een duimpje omhoog betekent in sommige landen iets negatiefs.
• Gele groep/derde kolom: Er zijn iconen die bij meerdere thema’s gebruikt kunnen worden. Een windmolen kan symbool staan voor windenergie, maar ook voor duurzame energieopwekking.
• Roze groep/onderste rij Duurzaamheidsiconen zijn er in veel verschillende soorten, en met een andere omschrijving kunnen ze iets heel anders betekenen. Een rups kan biodiversiteit aanduiden, maar ook plaagbestrijding.

Snel onderwerpen scheiden en herkennen

Hier hebben we ervoor gekozen om de iconen allemaal vierkant te maken omdat verschillende plaatjes verschillende oppervlaktes hebben. Nu kan de kijker door de vergelijking in oppervlakte eenvoudig zien wat het relatieve aandeel van zon en van wind is in de totale hernieuwbare elektriciteitsproductie.