Plaatje ondersteunt praatje
Marian Abels-van Overveld
Data, data en nog eens data. Met lange en ingewikkelde getallenreeksen kunnen de meeste mensen niet uit de voeten. Een patroon is er nauwelijks in te ontdekken. Totdat je gaat visualiseren. Een kaart, grafiek of infographic geeft ineens inzicht. Onlangs publiceerde het PBL het jubileumboek ‘Kennis verbeeld: lessen uit 25 jaar datavisualisatie voor beleid’. In een serie blogs presenteert het PBL-visualisatieteam de komende weken een aantal van de geleerde lessen. In deze tweede blog gaat Marian Abels in op het kiezen van het juiste figuurtype bij je verhaal.
Als ontwerper kun je op basis van dezelfde data verschillende figuurtypen kiezen. Je kunt de boodschap van de figuur ondersteunen en versterken door te kiezen voor het juiste figuurtype. Er zijn veel verschillende visualisaties beschikbaar, enkele daarvan worden hier uitgelicht.
Lijn of vlak
Een vlakgrafiek toont de lezer in één oogopslag het totaal en de verdeling van dit totaal in de tijd. Het nadeel is echter dat de precieze waarde van de twee vlakken (het percentage jongens en meisjes op een school) op een willekeurig moment niet direct te vergelijken is. Als de boodschap die je aan de lezer wilt overbrengen gaat over de vergelijking van jongens met meisjes en het moment dat meer meisjes dan jongens naar school gaan, is het beter om een lijngrafiek te kiezen. Eventueel kan de totaallijn nog als extra informatie toegevoegd worden.
Taart of staaf
Een taartgrafiek geeft de lezer snel een globaal beeld van de verdeling van het totaal, in dit voorbeeld de verdeling van de leeftijdscategorieën van jongens en meisjes op een school. In een taartgrafiek kan de lezer echter de exacte verdeling lastig inschatten. Daarvoor moeten de percentages bekeken worden. Als de boodschap die je aan de lezer wilt overbrengen gaat over bijvoorbeeld het verschil tussen het aandeel jongens tussen 5 en 9 jaar en het aandeel meisjes tussen 0 en 4 jaar, dan is dat verschil sneller te zien in een staafgrafiek. Het nadeel daarvan is wel dat een lezer niet meteen ziet dat het totaal 100% is.
Staaf of Sankey
Een staafgrafiek is erg geschikt om exacte aantallen weer te geven. In dit voorbeeld zie je duidelijk de hoeveelheden die Nederland binnen komen en de hoeveelheden die hun bestemming bereiken. Dat deze stromen met elkaar verbonden zijn, wordt uit deze grafiek echter niet meteen duidelijk.
Een alternatief is een zogeheten Sankey-diagram, vernoemd naar de 19e-eeuwse Ierse ingenieur H.R. Sankey. In een Sankey-diagram kunnen onderlinge relaties in een netwerk goed worden afgebeeld. Kenmerkend is daarnaast dat de breedte van pijlen in zo’n diagram de proportie ervan weergeeft. Een Sankey-diagram is goed bruikbaar voor het visualiseren van complexe processen, stromen en netwerken.
Kaart of grafiek
Een kaart geeft een beeld van de geografische verdeling van data. In het voorbeeld is meteen te zien dat mensen in de Randstadprovincies minder groen in hun buurt hebben. Een nadeel van een kaart is echter dat deze minder geschikt is om exacte aantallen te laten zien. De aantallen worden ingedeeld in klassen en zijn daardoor minder nauwkeurig uit de kaart zelf af te leiden. Als de exacte aantallen belangrijker zijn dan de precieze geografische spreiding, kan beter gekozen worden voor een staafgrafiek. Zo maakt de staafgrafiek in vergelijking met de kaart veel beter duidelijk dat Zeeland maar iets meer groen per inwoner heeft dan Noord-Brabant.