Leven met water in explosief groeiende steden

Op verzoek van UN-HABITAT, een programma van de Verenigde Naties, publiceert het PBL ‘Towards a world of cities in 2050 - an outlook on water-related challenges’. In deze studie onderzoekt het PBL samen met Arcadis, UNESCO-IHE en de Vrije Universiteit van Amsterdam toekomstige trends en uitdagingen op deze onderwerpen als inbreng voor het komende vierde UN-Habitat rapport: ‘Water and Sanitation in the World’s Cities.'

In de komende jaren wordt aanzienlijke vooruitgang verwacht met betrekking tot de beschikbaarheid van veilig drinkwater en sanitaire voorzieningen. Mondiaal zijn de doelen uit de Millennium Development Goals voor watervoorziening al bereikt en de verbetering zet nog steeds door. De sanitaire voorzieningen blijven naar verwachting achter, met name in de snel groeiende steden van Afrika beneden de Sahara. Afgezet tegen gezondheidswinst is de kosten-batenverhouding van investeringen in de watervoorziening en sanitaire voorziening positief. Als iedereen in 2050 de beschikking zou hebben over schoon drinkwater en sanitaire voorzieningen, zou alleen dat al in Afrika bezuiden de Sahara jaarlijks 70.000 sterfgevallen minder betekenen.

Kwaliteit van het oppervlaktewater zal teruglopen

Een eeuw geleden werden nutriënten hergebruikt in de landbouw; vandaag de dag eindigen ze in het oppervlaktewater. Dit leidt tot eutrofiëring en vervuiling van rivieren, meren en kustwateren. In de rijke landen zullen voortdurende investeringen in afvalwaterzuivering naar verwachting de achteruitgang van de kwaliteit van het oppervlaktewater stoppen en zelfs verbeteren. In andere landen verslechtert echter de kwaliteit van het oppervlaktewater tussen 2010 en 2050. Om dit te voorkomen moeten de sanitaire voorzieningen worden verbeterd en gecombineerd met een adequate behandeling van afvalwater. Daarvoor zijn in de steden grootschalige verbeteringen in sanitair, riolering en afvalwatersystemen nodig. In het landelijk gebied kan de verwerking van slib van septic tanks en pit-latrines, hergebruik van het slib in de landbouw en de aanleg van (gezamenlijke) toiletten een verbetering van de waterkwaliteit opleveren.

In 2050 woont 15% van de wereldbevolking in overstromingsgevoelige gebieden

Volgens de laatste schattingen wonen in 2050 1,3 miljard mensen in overstromingsgevoelige gebieden. Dit is ongeveer 15% van de wereldbevolking. Met de groei van stedelijke gebieden worden de gevolgen van een overstroming van een rivier of vanuit zee groter, vooral in Azië: honderden miljarden dollars aan infrastructuur, industriële en kantoorgebouwen en woningen wordt blootgesteld aan mogelijke overstromingen. De PBL-studie laat zien dat het mogelijk is om de overstromingsrisico's met betrekking tot het verlies van levens en economische aspecten sterk te verminderen. De kosten van adequate beschermingsmaatregelen tegen overstromingen hoeven daarbij niet noodzakelijkerwijs hoog te zijn.

'Smart Water' - integratie van water en stedelijke ontwikkeling

Elk hoofdstuk in dit PBL-rapport identificeert kansrijke beleidsopties die resulteren in een verbetering van de beschreven problemen. Deze beleidsopties richten zich op een geïntegreerde aanpak. Een interessant concept dat een dergelijke geïntegreerde aanpak mogelijk maakt is 'smart cities' of, in dit geval, 'smart water'. Smart water omvat zowel een technische als een ruimtelijke benadering en erkent tegelijkertijd sociale problemen zoals gelijke kansen en risico’s voor iedereen. De verschillende, reeds bestaande, stedelijke netwerken zijn belangrijke platforms om inzicht te bieden in gemeenschappelijke uitdagingen; kennis uit te wisselen; economische, ruimtelijke en sociale innovaties en goede voorbeelden te delen.