Maatregelen houtstook en verkeer meest effectief voor verbetering luchtkwaliteit tot 2030

Dit concludeert het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in het rapport ‘Kosten en effecten van opties voor Nationaal Luchtbeleid’. In het regeerakkoord is afgesproken dat er een nationaal actieplan luchtkwaliteit komt dat gericht is op een permanente verbetering van de luchtkwaliteit. Ter ondersteuning van dit beleidsproces  heeft het PBL een aantal mogelijke nationale maatregelen voor verbetering van de luchtkwaliteit tot 2030 verkend. Het onderzoek is afgebakend tot maatregelen voor het verkeer, de houtstook in woningen en de landbouw.  Maatregelen zijn vergeleken op effectiviteit en kosteneffectiviteit voor verlaging van de gemiddelde blootstelling van de Nederlandse bevolking aan fijnstof, stikstofdioxide en roet.

Houtstookmaatregelen zijn effectief tegen fijnstof en roet

Voor een verlaging van de blootstelling aan fijnstof en roet op de langere termijn (2025-2030) zijn houtstookmaatregelen verreweg het meest effectief (zie figuur). De door PBL bestudeerde mogelijke maatregelen zijn vormgegeven naar voorbeeld van Duitse wet- en regelgeving. Het gaat hier om de invoering van een nationale emissie-eis voor bestaande houtkachels gericht op uitfasering van oude vervuilende kachels (meegerekend inzet- en inbouwhaarden), en het beperken van het gebruik van open haarden. Maatregelen voor houtstook behoren tot de meest kosteneffectieve maatregelen. De uitwerking en implementatie van deze maatregelen zou tijd vragen en daardoor pas op langere termijn effect sorteren. De grote effectiviteit van deze maatregelen wordt verklaard doordat oude houtkachels en open haarden veel fijnstof uitstoten en heel lang mee gaan (mediane levensduur van kachels is 25 jaar).

Onderzochte maatregelen bij verkeer en landbouw hebben op de langere termijn (2025-2030) een veel minder groot effect op de blootstelling aan fijnstof en roet dan de houtstookmaatregelen maar een aantal hiervan scoort desondanks gunstig op  kosteneffectiviteit.  Voorbeelden zijn: de invoering van een stimuleringsregeling voor de retrofit (emissie-nabehandeling) van bestaande binnenvaartschepen, het verplicht stellen van mestinjectie bij grasland op zand (geen effect op roet), aanscherping van ammoniakemissie-eisen voor nieuwe melkveestallen en legkippenstallen (geen effect op roet) en het verlagen van de snelheid van zeeschepen nabij havens.

Verkeersmaatregelen zijn effectief tegen stikstofdioxide

Voor een verlaging van de blootstelling aan stikstofdioxide op de langere termijn (2025-2030) zijn verkeersmaatregelen het meest effectief. De kabinetsambitie voor elektrificatie van personenauto’s heeft potentieel in 2030 het sterkste effect maar het is nog niet duidelijk met welke concrete maatregelen deze ambitie ingevuld gaat worden.  De elektrificatie van personenauto’s is op de langere termijn een kosteneffectieve manier om de stikstofdioxideblootstelling te verlagen.  

Op korte termijn kan de luchtkwaliteit verbeteren met uitfasering van dieselauto’s zonder roetfilter

Op de korte termijn (2020-2025) zou een volledige uitfasering van dieselpersonen- en bestelauto’s zonder roetfilter de sterkste effecten opleveren voor de blootstelling van de Nederlandse bevolking (aan zowel fijnstof, stikstofdioxide als roet). Een deel van dit potentieel zou met lokale maatregelen (milieuzones) kunnen worden gerealiseerd. Doordat het autopark de komende jaren op zichzelf al schoner wordt nemen de blootstellingseffecten af in de tijd en is dit type maatregelen minder effectief voor de langere termijn.