Bij uitvoering Klimaatakkoord geen kernenergie meer

Zo nu en dan wordt de vraag weer gesteld of er in Nederland nog een toekomst is voor een nieuwe kerncentrale. Als we het Klimaatakkoord echt gaan uitvoeren, denk ik dat dat niet het geval is en dat we het hoofdstuk NIEUWE Nederlandse kernenergie kunnen sluiten. Ik heb daarvoor drie redenen.

Klimaatakkoord maakt domweg een andere keuze

De eerste is dat het Klimaatakkoord domweg een andere keuze maakt. We gaan investeren in hernieuwbaar op te wekken elektriciteit, vooral op zee. Dit was al de conclusie van de Hoofdlijn van het Klimaatakkoord van december 2018 en is daarna door niemand meer ter discussie gesteld. Het PBL berekende in maart dat uitvoering van het ontwerp-Klimaatakkoord zou resulteren in ongeveer driekwart van de elektriciteitsproductie op te wekken door wind en zon in 2030. Soms waait het niet of schijnt de zon niet en dan is er andere opwekking nodig: door gas. Gascentrales hebben het grote voordeel dat ze lage vaste en hoge marginale kosten hebben. Dit past goed in een systeem met wind en zon. Wind en zon hebben hoge vaste kosten, maar als de investeringen zijn gedaan, produceren ze tegen lage kosten. De gascentrales schakelen snel op en af en hebben er in beginsel geen probleem mee niet altijd te draaien, als de opbrengst op dat moment maar groot genoeg is om de relatief geringe kapitaalslasten te compenseren.

Wind, zon en gascentrales passen prima bij elkaar

Wind, zon en gascentrales passen prima bij elkaar. We hebben in Nederland nog veel moderne gascentrales, dus dat komt goed uit. Het verklaart dat de hele energiewereld zich goed in dit toekomstbeeld kan vinden. Daarmee is het uiteraard nog niet gerealiseerd en het zal nog een hele klus zijn de huidige hoge betrouwbaarheid van het systeem vast te blijven houden – maar het beeld is er. Kernenergie past helemaal niet in dit beeld. Kerncentrales hebben juist hoge vaste en lage marginale kosten. Ze zijn bij uitstek basislast – centrales die gebouwd worden om bijna altijd te draaien. Maar die basislast hebben we straks al: wind en zon. Als je eenmaal voor veel wind en zon hebt gekozen heb je daarmee een keuze tegen kernenergie gemaakt.

Kernenergie is te duur geworden

Maar hoe zit dat dan met het mondiale beeld dat het aandeel kernenergie in de elektriciteitsvoorziening bij ambitieus klimaatbeleid stijgt? Als voorbeeld de World Energy Outlook 2018 van het IEA. Bij het huidig beleid daalt het aandeel kernenergie in de elektriciteitsvoorziening van de Europese Unie van 21 procent in 2017 naar 17,5 procent in 2030, ook het volume daalt sterk. Bij ambitieus klimaatbeleid gericht op het halen van het tweegradendoel daalt het aandeel minder, naar 20,5 procent en het volume stijgt licht. Dat is ook een kenmerk van andere scenario’s: altijd is er meer kernenergie bij meer klimaatbeleid. In modellen scoort kernenergie altijd goed als je een CO2 prijs invoert. De kernenergiewetenschappers hebben daar zelf soms twijfels bij. In haar proefschrift liet PBL medewerkster Mariesse van Sluisveld zien dat dit een onderwerp is waarbij ondervraagde kernenergiewetenschappers zelf denken dat het beeld voor kernenergie minder rooskleurig zal zijn dan wat de modellen voorspellen. Maar er zijn landen die zo kiezen. Een voorbeeld dicht bij huis is het Verenigd Koninkrijk. Die vertrouwde er 10 jaar geleden niet op dat een door wind en zon gedomineerd systeem betrouwbaar kan zijn en kozen voor kernenergie als derde basislastoptie. Dat kan natuurlijk. Wij hebben dat niet gedaan, zij wel. Tien jaar geleden, toen de windmolens nog duur en de kernenergie goedkoper was, was het een voor hen begrijpelijke keuze. Nu de prijzen van windturbines sterk gedaald weet ik niet of het VK deze keuze nog zo zou maken. De Britse gegarandeerde elektriciteitsprijs voor de nieuwe Hinkley kerncentrale bedraagt 92,50 Pond voor 35 jaar. Die voor de wind op zee tender van 2017 was 57,50 Pond voor 15 jaar en die voor de nu lopende tender zal waarschijnlijk nog lager zijn. Kernenergie is te duur geworden.

Kerncentrale is privaat initiatief dat niet lukt zonder staatssteun

De derde reden is geopolitiek. In de Europese Unie hebben we nog een grote ontwerper en bouwer van kerncentrales, het aan de Franse staat gerelateerde EdF. De nu in aanbouw zijnde Britse kerncentrale is op een ontwerp van EdF gebaseerd, in Frankrijk zelf wordt nu al tien jaar aan een nieuwe EdF centrale gebouwd. Die zijn erg duur. Voorstanders van kernenergie wijzen er altijd op dat je je op deze kosten niet moet blindstaren, omdat de centrales uit Rusland, China of Zuid-Korea veel goedkoper zijn. Hongarije doet dat en flirt met een Russische centrale – ook om de Europese Commissie te pesten. Maar ik kan me niet voorstellen hoe in Nederland een Russische of Chinese nieuwe kerncentrale gebouwd zou worden. Als we al aarzelen China tot onze nieuwe telecom infrastructuur toe te laten, hoe gaat dat met een kerncentrale – uit veiligheidsoptiek wellicht de meest gevoelige technologie die bestaat? Formeel zal de bouw van een kerncentrale een privaat initiatief zijn. Maar zonder steun van de overheid zal het niet gaan – zie de Franse en Britse voorbeelden. Ik kan me niet voorstellen hoe in een Europese Unie die het toch al lastig heeft een land als Nederland willens en wetens niet voor Europese maar voor Russische of Chinese technologie zou kiezen. Hongarije doet dat, Finland doet het voor zijn tweede kerncentrale nadat de eerste Frans was, maar ik denk niet dat Nederland dit zou doen. Dus zijn we tot de Franse veroordeeld en die is te duur.

Ergo, we hebben andere keuzes gemaakt en er zijn onoverkomelijke andere bezwaren om op kosteneffectieve wijze een kerncentrale in dit land te krijgen. Zo nu en dan zal de vraag wel weer opwakkeren, maar dat is omdat het altijd plezierig kan zijn even te dagdromen. De werkelijkheid is anders.