Eensluidende oproep vijf mondiale milieuverkenningen tot versterkte actie

Dat zijn de kernboodschappen van een syntheserapport van het Planbureau voor de Leefomgeving over vijf mondiale milieuverkenningen. Het betreft de UNCCD Global Land Outlook (2017), het IPCC Report on Global Warming of 1.5 C (2018), UNEP’s 6th Global Environment Outlook (2019), het IPBES Global Assessment of biodiversity and ecosystem services (2019) en UNEP-IRP’s Global Resources Outlook (2019). Het PBL heeft de synthese gemaakt op verzoek van de Ministeries van Buitenlandse Zaken en Infrastructuur en Waterstaat.

Grondoorzaken aanpakken

De vijf rapporten gaan over klimaat, landgebruik, grondstoffengebruik en biodiversiteit. Allemaal wijzen ze in dezelfde richting: elke aanpak gericht op lange termijn transities moet ook de grondoorzaken van milieuverslechtering aanpakken. Dan gaat het bijvoorbeeld over productiewijzen, leefstijlen en consumptiepatronen, ongelijkheid, internationale handel en financiële systemen, en de maatschappelijke waarden die daaraan ten grondslag liggen.

Niet alleen technologische oplossingen, consumptieverandering minstens zo belangrijk

Vergeleken met eerdere rapporten, besteden de vijf verkenningen veel meer aandacht aan de bijdrage van veranderende consumptiepatronen aan het bereiken van mondiale milieudoelen. Het bewustzijn groeit dat technologische oplossingen ook hun keerzijden hebben. Consumptieverandering kan de druk op technologie aanzienlijk verlagen, maar dat vraagt wel dat huidige generaties met een grote milieu-impact hun consumptie aanzienlijk aanpassen. Denk daarbij aan minder energie- en materiaalgebruik, minder verlies en verspilling van voedsel, en minder consumptie van vlees en zuivel.

Nederlandse transitieagenda’s beter afstemmen en concretiseren

Het Nederlandse kabinetsbeleid streeft drie transities na: naar een duurzame energievoorziening, kringlooplandbouw en een circulaire economie. Alle drie transitieagenda’s dragen bij aan het oplossen van de genoemde milieuvraagstukken. Echter, om spanningen bij de uitvoering vroegtijdig te signaleren en de agenda’s effectiever te maken, is meer onderlinge samenhang en concretisering nodig. Voorbeelden zijn een gedeelde visie op het gebruik van biomassa of consumptiebeleid. Daarnaast dienen de doelen voor de kringlooplandbouw en de circulaire economie nader uitgewerkt te worden om richting te geven aan de beleidsinspanningen.

Externe voetafdruk meenemen in beleid

Nederland moet in de drie transities goed kijken naar de internationale milieuvoetafdruk, om te voorkomen dat we lasten afschuiven op andere landen. De kabinetsambitie om de ecologische voetafdruk van onze consumptie per 2050 gehalveerd te hebben wacht nog op concrete invulling. Beleidskeuzes zijn nodig voor het systematisch monitoren en verkleinen van de voetafdruk, zowel ten aanzien van categorieën consumptiegoederen (energie, voedsel, materialen), als de locatie (nationaal of internationaal) als de soort voetafdruk (koolstof, water, land, biodiversiteit). Daarnaast is voor verkleining van de voetafdruk zowel duurzamere productie als een duurzamer consumptiepatroon noodzakelijk.