Realisatie Ecologische hoofdstructuur onder druk

MNP-conclusies over bezuinigingen op het EHS-budget

1. Door bezuinigingen op het EHS-budget worden eenmalige kansen op het realiseren van natuurdoelen gemist

Op de grondmarkt doen zich aankoopmogelijkheden voor die vaak een eenmalig karakter hebben. Voorbeelden zijn terreinen die op strategisch belangrijke locaties zijn gelegen, bijvoorbeeld vanuit hydrologisch perspectief (regulering van de waterhuishouding) of landbouwenclaves binnen natuurgebieden. Deze locaties zijn essentieel voor het behalen van de door de overheid gestelde biodiversiteitsdoelen. Daarnaast zijn er gronden die eenmalig op de markt beschikbaar komen, bijvoorbeeld bij overlijden van eigenaren (vererving). Bijkomend punt is dat het grondaanbod momenteel groot is in vergelijking tot afgelopen jaren.

2. Bezuinigingen op aankoop van gronden voor de EHS en gelijktijdige vermindering van planologische duidelijkheid maken natuur en landschap dubbel kwetsbaar

Met grondaankopen worden terreinen in of rondom natuurgebieden verworven die de natuurfunctie van het geheel versterken, omdat kansen worden benut (bijvoorbeeld door een betere waterhuishouding) of bedreigingen worden voorkomen (bijvoorbeeld verstorende, vervuilende activiteiten). Een duidelijke planologische bestemming werkt preventief en is een aanvulling op, en soms zelfs een alternatief voor, aankoopbeleid. De overheid handhaaft de natuurdoelen, zowel kwantitatief (oppervlakte natuurgebieden) als kwalitatief (bijvoorbeeld soortenrijkdom). In het Strategisch Akkoord wordt echter zowel op grondaankoop door het rijk bezuinigd als een minder stringent planologisch beleid voorgesteld. De afbreukrisico’s voor de natuurdoelen zijn hierdoor groot*.

3. Voor de beoogde omslag naar particulier en agrarisch natuurbeheer zijn geen gelden beschikbaar

In het Strategisch Akkoord kiest het kabinet voor een omslag van aankoop van gronden door het rijk, naar particulier en agrarisch natuurbeheer. De benodigde gelden voor particulier en agrarisch natuurbeheer zijn echter niet in de begroting opgenomen**. Wel is voor aankoop van gronden voor de EHS in het Strategisch Akkoord een bezuiniging van 90 miljoen euro per jaar aangekondigd. Daar komt bij dat alleen al voor reeds in 2002 aangegane aankoopverplichtingen het resterende aankoopbudget in 2003 ontoereikend is. Overigens blijft de belangstelling voor particulier natuurbeheer tot op heden achter bij de taakstelling (zie Natuurbalans 2002). De deelnamebereidheid onder boeren voor agrarisch natuurbeheer is groter. Een verklaring hiervoor is dat bij particulier natuurbeheer in tegenstelling tot agrarisch natuurbeheer sprake van een daadwerkelijke functiewijziging van een gebied (van een agrarische bestemming naar bestemming natuur). Daarnaast gaat een boer bij agrarisch natuurbeheer verplichtingen voor een aanzienlijk kortere termijn aan (6 jaar) dan bij particulier natuurbeheer (30 jaar). Met agrarisch natuurbeheer worden niet alleen natuurdoelen beoogd, maar ook doelstellingen op het gebied van recreatie, waterbeheer en versterking van de inkomenspositie van boeren. De budgettaire mogelijkheden zouden daarmee ook ruimer kunnen zijn dan uitsluitend financiering vanuit het natuurbeleid.

4. De EHS-bezuinigigen door het rijk leiden op regionaal niveau tot vertraging in gebiedsgericht beleid (bijvoorbeeld het reconstructiebeleid)

Bij het voorbereiden van integrale gebiedsgerichte projecten (zoals reconstructieprojecten in de Gelderse Vallei en De Peel) zijn vele instanties betrokken. EHS-gelden maken deel uit van het pakket van maatregelen in dergelijke projecten. Het wegvallen van deze middelen heeft daardoor ook consequenties voor de voortgang van het gebiedenbeleid.

• Zie ook het rapport: Milieu- en Natuureffecten Hoofdlijnenakoord Balkenende 2

Voetnoten

* De EHS krijgt ook volgens de Stellingnamebrief een planologische bescherming. Het afbreukrisico betreft echter die gebieden die nog aangekocht zouden moeten worden voor realisatie van de EHS, maar die op dit moment in de bestemmingsplannen (nog?) niet de bestemming natuur hebben. Het gaat om ongeveer 60-70% van de totale oppervlakte die door de provincies is begrensd met het doel om in deze gebieden natuur als hoofdfunctie te realiseren.

** Op verzoek van de Tweede Kamer zijn medio januari de bezuinigingen voor een klein deel teruggedraaid. Voor 2003 is eenmalig 12 miljoen euro extra beschikbaar gesteld door het ministerie van LNV. Dit geld kan worden ingezet voor verwerving van gronden of voor particulier natuurbeheer (als daar voldoende aanvragen voor worden ingediend).