Herijking van de Ecologische Hoofdstructuur

Bezuiniging Ecologische Hoofdstructuur

• PBL heeft zeven EHS-varianten doorgerekend;
• Internationale natuurdoelen buiten bereik;
• Integrale en geconcentreerde benadering biedt meeste perspectief.

De voorgenomen bezuinigingen van het Rijk op het natuur- en landschapsbeleid zullen leiden tot een verdere verslechtering van de natuurkwaliteit en de leefomstandigheden voor planten- en diersoorten. De Europese Vogel- en Habitatrichtlijnen verplichten Nederland om die achteruitgang te stoppen. Er zijn wel kosteneffectieve mogelijkheden om de internationale afspraken in het vizier te houden, zoals het concentreren op het beheer van bestaande natuurgebieden (in het bijzonder de Europees beschermde Natura 2000-gebieden) en het verbeteren van de milieu- en watercondities. Het Kabinet overlegt momenteel met de provincies over de herijking van de Ecologische Hoofdstructuur. Door de middelen geconcentreerd en zo efficiënt mogelijk in te zetten op kansrijke gebieden, kan de overheid de teruggang in natuurkwaliteit beperken. Zo’n integrale en gebiedsspecifieke benadering biedt het meeste perspectief in tijden van financiële krapte. Deze conclusies trekt het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in de quick scan Herijking van de Ecologische Hoofdstructuur, die PBL-directeur Maarten Hajer vandaag heeft gepresenteerd aan staatssecretaris Henk Bleker van het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (EL&I).

Internationale verplichtingen niet gehaald

Het kabinet zet in op een bezuiniging van tweederde van het rijksbudget voor de Ecologische Hoofdstructuur (EHS), een netwerk van natuurgebieden die een belangrijke rol spelen bij het beschermen van bedreigde planten- en diersoorten. Op grond van internationale juridische verplichtingen moet Nederland echter zorgen voor het tot staan brengen van de achteruitgang van planten- en diersoorten. Uiteindelijk dient te worden gezorgd voor een duurzame instandhouding van de kenmerkende soorten. Het PBL heeft op verzoek van het ministerie van EL&I in een quick scan een aantal korte termijn varianten van deze herijking EHS beoordeeld. Daaruit blijkt dat de bezuinigingen leiden tot een verdere verslechtering van de natuurkwaliteit en de leefomstandigheden voor planten- en diersoorten die Nederland op basis van de Europese Vogel- en Habitatrichtlijnen moet beschermen. De internationaal afgesproken verplichtingen raken daarmee verder uit het zicht. Ook de kwaliteit van het landschap zal achteruitgaan, evenals de recreatieve waarde.

Kosteneffectieve beleidsvarianten verkend

Uit de quick scan van het PBL blijkt dat het thans beschikbare budget van de rijksoverheid het best kan worden ingezet voor beheer van de bestaande natuurgebieden, in het bijzonder Natura 2000-gebieden. Op die manier kan tweederde van de bestaande natuurgebieden worden beheerd. Als er meer middelen beschikbaar komen, dan helpt dit de internationale doelen dichterbij te halen. Om dat zo effectief mogelijk te doen, is het gewenst ook de waterhuishouding en de milieucondities aan te pakken. Een voorbeeld is het verbeteren van gronden die al wel zijn aangekocht, maar nog niet geschikt zijn als natuur omdat die gebieden nu veelal veel te droog zijn. Dan zal ook de waterhuishouding moeten worden aangepakt. Het werkt het beste als dit rondom bestaande natuurgebieden gebeurt. Dat vraagt echter tevens om een strakke regie van de rijks- en provinciale overheid, inclusief – waar nodig – onteigeningen. Bovendien moet het tempo fors omhoog als het kabinet kiest voor deze strategie en de EHS in 2018 wil afronden.

EHS en Natura-2000 gebieden

De Ecologische Hoofdstructuur is een samenhangend netwerk van kwalitatief hoogwaardige natuurgebieden. In 1990 is afgesproken dat dit in 2018 klaar zou zijn. Het tot nu toe gevoerde beleid richt zich op uiteindelijk 728.000 hectare natuur op land, waaronder robuuste verbindingszones. Thans is het ongeveer 600.000 hectare. In het regeerakkoord is afgesproken dat de EHS in een kleinere, herijkte vorm in 2018 afgerond moet zijn. De door Europese regelgeving beschermde Natura 2000-gebieden liggen vrijwel geheel binnen de Ecologische Hoofdstructuur en beslaan ongeveer de helft van de oppervlakte ervan.