Klimaatverandering in de prijzen?

In deze studie worden zogenaamde effectieve prijzen van Broeikasgasemissies zoals CO₂ berekend op basis van de bestaande beprijzingsinstrumenten. Dat zijn de instrumenten die zorgdragen voor een expliciete prijs van de Broeikasgasemissies zelf, zoals binnen het EU ETS, of een impliciete prijs via met name de energiebelastingen, de accijnzen op minerale oliën en de afvalbelasting. Elk van deze instrumenten heeft een eigen rol en grijpt op heel verschillende plaatsen, en op heel verschillende manieren, aan op activiteiten die emissies veroorzaken. Om het totaalbeeld te maken van de klimaatbeprijzing in Nederland wordt de exacte rol van deze instrumenten bij de beprijzing van broeikasgasemissies in dit rapport geanalyseerd aan de hand van verschillen in grondslagen, vrijstellingen en tarieven. Ook worden deze prijzen in deze studie vergeleken met de klimaatschade die voor deze Broeikasgasemissies geldt.

Bestaande beprijzing loopt vooral via het EU ETS en de belastingen op energie

Uit de analyse blijkt dat het EU-emissiehandelssysteem (EU ETS) erg belangrijk is voor de beprijzing in de elektriciteitssector en de energie-intensieve industrie, maar dat ook de recent gestegen prijs nog niet toereikend is in het licht van de veroorzaakte klimaatschade. De in Nederland geïntroduceerde CO₂-heffing voor de industrie bovenop de Europese CO₂-prijs zal de beprijzing nog meer in evenwicht brengen met de in geld uitgedrukte klimaatschade. In de sectoren verkeer en gebouwde omgeving vindt beprijzing vooral plaats via de energiebelasting (EB) en de Opslag Duurzame Energie (ODE) op aardgas en de accijnzen op minerale oliën. De gecombineerde tarieven hiervan zijn relatief hoog en wegen al veel beter op tegen de veroorzaakte schade.

Beprijzingsverschillen groot in elektriciteitssector

In de elektriciteitssector constateert het PBL een grote variatie in de prijs die voor de uitstoot in rekening wordt gebracht. Dat komt onder meer door de structuur van de EB en de ODE, die zich beide richten op het eindverbruik van elektriciteit en dus geen rekening houden met de hoeveelheid broeikasgassen die bij de elektriciteitsopwekking wordt uitgestoten. Daardoor gaat er geen prikkel vanuit om méér elektriciteit hernieuwbaar op te wekken en blijft ook de uitstoot als gevolg van de gelijktijdige productie van warmte, eigen verbruik en omzettingsverliezen onbelast. En dit terwijl het hier bijna de helft van het totale verbruik betreft.

Aanknopingspunten voor aanpassing beprijzingsinstrumenten

• Pas de enegiebelasting op elektriciteit aan in het licht van het stijgende aandeel van zon en wind in de productie van elektriciteit;
• Kijk kritisch naar de verlaagde tarieven voor de belasting op aardgas in de glastuinbouw, de lage tarieven in de hogere belastingschijven en het vrijstellingsregime;
• Overweeg een verlaging van de energiebelasting en de Opslag Duurzame Energie op elektriciteit voor huishoudens, om ze meer richting schonere verwarmingsbronnen te sturen;
• Neem het niet-energetisch verbruik van aardolie en de levering van bunkerbrandstoffen mee in de grondslag van belastingen op energiegebruik.