Brede welvaart bevorderen: breed beschouwen en keuzes maken

Keuzes maken is belangrijk

Net als in elk ander beleid, kan beleid gericht op het bevorderen van brede welvaart, waarbij er veel tegelijk en/of in samenhang wordt nagestreefd, leiden tot verwatering van middelen en politieke verlamming in de uitvoering. De brede welvaart in de regio kan ook worden bevorderd door (eerst) één probleem aan te pakken. En als voor de oplossing alleen inzet nodig is vanuit één beleidsterrein dan kan worden volstaan met sectoraal beleid, mits bij de uitwerking bewust wordt stilgestaan bij welke gevolgen dit beleid mag hebben voor andere aspecten van brede welvaart.

Keuzes zijn onvermijdelijk

Brede welvaart bevorderen kan alleen door het maken van keuzes. Prioritering van en een integrale afweging tussen de verschillende aspecten van brede welvaart is noodzakelijk, omdat sommige aspecten van brede welvaart strijdig met elkaar zijn. Zo betekent een uitbreiding van de bedrijventerreinen in de regio vaak een verlies aan open ruimte. Daarnaast kan het bevorderen van het welzijn van de huidige inwoners ten koste gaan van het welzijn van toekomstige generaties en/of inwoners van andere regio’s. Ook de afweging hiertussen is inherent aan het bevorderen van brede welvaart. Voor het maken van deze keuzes is meer nodig dan het operationaliseren en monitoren van brede welvaart. Het vraagt om reflectie door beleidsmakers en standpuntbepaling door bestuurders over wat vooral van belang is voor de brede welvaart in hun regio en welke gevolgen van het bevorderen daarvan aanvaardbaar zijn.

Rol van het Rijk

Gegeven de bestaande verdeling van bevoegdheden en financiële verhoudingen tussen bestuurslagen in Nederland, is naast inzet van decentrale overheden ook inzet van het Rijk nodig bij het bevorderen van de brede welvaart in de regio. Verschillende beleidsdossiers waar brede welvaart in tot uiting komt, hebben van oudsher een sterk nationaal karakter (zoals onderwijs en arbeidsmarkt). De rol van het Rijk is echter breder dan alleen bijdragen aan het oplossen van regionale opgaven. Brede welvaart betekent ook rekening houden met de gevolgen van het bevorderen van de situatie van de inwoners in de ene regio voor de inwoners in andere regio’s. Als dit soort gevolgen worden verwacht is bovenregionale afstemming noodzakelijk. Ook daar ligt een rol voor het Rijk.

Vervolg onderzoeksprogramma ‘Regio Deals voor brede welvaart’

De inzichten in deze notitie zijn gebaseerd op verschillende onderzoeksactiviteiten binnen het PBL-onderzoeksprogramma ‘Regio Deals voor brede welvaart’ dat het PBL sinds 2019 uitvoert op verzoek van het ministerie van LNV. Naast algemeen onderzoek naar brede welvaart in de regio en hoe dit te bevorderen, is ook gekeken naar de ervaringen in de praktijk van het Regio Dealbeleid via casestudy-onderzoek. De PBL-publicaties waarin die ervaringen centraal staan verschijnen eind 2021.