Monitoring en Evaluatie van het programma Stikstofreductie en Natuurverbetering: syntheserapport

Op verzoek van het Ministerie van LNV voert een consortium van PBL, RIVM en WUR periodiek een evaluatie uit van het beleidsprogramma bij de Wet stikstofreductie en natuurverbetering. Deze wet is per 1 juli 2021 van kracht. Het syntheserapport Monitoring en Evaluatie van het programma Stikstofreductie en Natuurverbetering is een eerste tussenevaluatie van de voortgang van dit beleid.

Gemiddelde overschrijding stikstofdoelen daalt met een derde tussen 2021 en 2030, doelen nog buiten bereik

De gemiddelde overschrijding van de kritische depositiewaarde van stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden daalt naar verwachting met een derde tussen 2021 en 2030. De daling is voor ongeveer een kwart toe te schrijven aan de maatregelen in het Programma Stikstofreductie en Natuurverbetering en de Landelijke beëindigingsregeling veehouderijlocaties met piekbelasting (Lbv-plus). Ondanks de afname van de gemiddelde overschrijding zijn de stikstofdoelen uit de wet nog buiten bereik: het areaal stikstofgevoelige natuur onder de kritische depositiewaarde neemt volgens modelberekeningen toe van circa 28 procent naar circa 31 procent in 2030. Dit terwijl het wettelijk doel voor 2030 is dat 50 procent van het areaal stikstofgevoelige natuur onder de kritische depositiewaarde moet liggen. Dit komt doordat nog onvoldoende maatregelen zijn genomen of vastgesteld. Daarnaast zijn de kritische depositiewaarden in 2023 herzien op basis van nieuwe wetenschappelijke inzichten. Voor een deel van de stikstofgevoelige natuur zijn hierbij de doelen scherper gesteld, waardoor de opgave groter wordt.

Informatievoorziening natuur vraagt om verbetering

De voortgang van sinds 2021 uitgevoerde natuurherstelmaatregelen in de Natura 2000-gebieden kan niet goed in beeld worden gebracht. De informatie hierover is onvoldoende bruikbaar en de beschikbaarheid te versnipperd. Verbetering van de monitoring is noodzakelijk om de effecten van de maatregelen te kunnen volgen. Wel laten modelberekeningen van vastgestelde en voorgenomen natuurmaatregelen zien dat deze landelijk en lokaal op termijn zullen leiden tot betere condities voor het voorkomen van kwetsbare plant- en diersoorten. Het aandeel soorten dat duurzaam kan voorkomen verbetert met circa 7 procentpunten, voor de doorgerekende maatregelen.

Maatschappelijke onrust, economische gevolgen en vergunningverlening

De studie analyseert ook de sociaaleconomische effecten van het stikstofbeleid. Hierbij is allereerst gekeken naar de maatschappelijke onrust die ontstaan is door het gevoerde beleid. Beleidsvoornemens met mogelijk vergaande gevolgen zijn geland in een voedingsbodem van zorgen over de toekomst en gevoelens van collectieve machteloosheid. Ten tweede is gekeken naar effecten van de maatregelen op economie en arbeid. Van de beschouwde maatregelen hebben de beëindigingsregelingen uit 2023 en 2024 het grootste effect op de toegevoegde waarde van de sector: door krimp van de veestapel daalt deze naar verwachting met 7 tot 8 procent. Ten slotte is gekeken naar de gevolgen van het beleid voor de vergunningverlening. Hier is de conclusie dat met de huidige aanpak weinig verlichting is te verwachten. Dit komt doordat op veel plekken stikstofgevoelige natuur blijft bestaan waar de kritische depositiewaarde wordt overschreden.