Achtergronden: Verhuizing van bedrijven en groei van werkgelegenheid

Hoeveel werkgelegenheid brengen bedrijven met zich mee die van de ene gemeente in Nederland naar de andere verhuizen? Groeit de werkgelegenheid bij bedrijven die verhuizen meer dan bij bedrijven die niet verhuizen? En hoe verhoudt de werkgelegenheidsgroei door verhuizende bedrijven zich tot die door de oprichting van bedrijven? Welke kenmerken maken een gemeente aantrekkelijk als vestigingsplaats voor een bedrijf dat verhuisplannen heeft?

Voor gemeenten die streven naar werkgelegenheidsgroei en die bedrijven willen huisvesten is het van belang inzicht te hebben in deze vragen.

Bevindingen

• Verhuizende bedrijven groeien aanmerkelijk sneller dan bedrijven die niet verhuizen. Rond de tijd dat zij verhuizen, zien bedrijven hun werkgelegenheid anderhalf tot twee maal zo snel groeien als bedrijven die niet verhuizen.
• De meeste bedrijven verhuizen binnen de eigen regio (94 procent) of zelfs binnen de eigen gemeente (75 procent). De groei van de gemeentelijke werkgelegenheid door bedrijven van elders die zich in de gemeente vestigen, moet dus niet worden overschat.
• Gemeenten moeten zich vooral richten op de huisvesting van bedrijven uit de eigen gemeente die een andere, grotere locatie zoeken.
• In Nederland zijn verhuizende bedrijven even belangrijk als nieuwe bedrijfsvestigingen voor de lokale werkgelegenheidsgroei. Gemeentelijk beleid gericht op het huisvesten van bestaande, uitbreidende bedrijven kan evenveel effect hebben als beleid gericht op het stimuleren, en laten overleven, van nieuwe bedrijvigheid.
• In het geval van de intergemeentelijke verplaatsingen (25 procent) is er per saldo geen trek vanuit centrale steden naar hun ommeland, en ook niet vanuit de Randstad naar de omliggende regio’s in Gelderland en Noord-Brabant.
• De bereikbaarheid met de auto, de economische omvang en een geringe afstand tot andere economische concentraties (waardoor een grotere markt voor afzet en personeel ontstaat) zijn belangrijke kenmerken die bepalen of een gemeente aantrekkelijk is als vestigingsplaats voor bedrijven uit andere gemeenten.
• De huidige competitie tussen gemeenten bij de acquisitie van bedrijven kan leiden tot onzorgvuldig ruimtegebruik, tot leegstand, en tot hoge rentelasten bij gemeenten. Problemen moeten worden opgelost op het schaalniveau waarop ze spelen. Omdat de meeste bedrijfsverplaatsingen zich afspelen binnen de eigen gemeente en regio, zal het 'prisoners dilemma', waarbij geen enkele gemeente de behoefte voelt eenzijdig te stoppen met de acquisitie van bedrijven vooral op regionaal niveau moeten worden opgelost.