Effecten van de kredietcrisis op klimaat- en energiebeleid

Effecten van de kredietcrisis op halen van doelen voor klimaat- en energiebeleid

Naar aanleiding van de actuele maatschappelijke en politieke discussies hebben CPB en PBL op hoofdlijnen de belangrijkste effecten van de kredietcrisis op het Nederlandse klimaat- en energiebeleid in kaart gebracht. In deze notitie gaan de planbureaus de effecten na van de kredietcrisis op de economie en in het bijzonder op het halen van de Nederlandse doelen voor 2020 voor klimaat- en energiebeleid zoals vastgelegd in het beleidsprogramma ‘Schoon en Zuinig’. Ook wordt ingegaan op het halen van de Kyoto-doelstelling voor 2008-2012 en wordt verkend of de overheid investeringen in klimaat en energie kan stimuleren die op korte termijn kunnen bijdragen aan het economische herstel.

Uit deze verkennende analyse van CPB en PBL blijkt dat het onduidelijk is of de ‘Schoon en Zuinig’-doelen van het kabinet voor 2020 gemakkelijker of moeilijker te halen zijn. Deze onzekerheid komt doordat er tegengestelde effecten en mogelijk ook structurele effecten zijn, waarvan de omvang onzeker is. Naar verwachting zal lagere economische groei het gemakkelijker maken de Kyoto-doelstelling voor 2008-2012 te behalen. Veel maatregelen die erop gericht zijn investeringen in klimaat en energie te versterken, zullen pas over enkele jaren effect hebben in de vorm van meer vraag van consumenten en meer werkgelegenheid. Een optie die op korte termijn positief zou kunnen zijn voor zowel de economie als het klimaat- en energiebeleid is het extra stimuleren van energiebesparing bij woningen en kantoren gedurende een korte periode. Dit leidt tot een investeringsimpuls, waarmee bovendien de kabinetsdoelen op het gebied van energiebesparing en klimaat dichter bij komen.

Hoofdconclusies per onderwerp:

Effect op de economie

In 2009 krimpt de Nederlandse economie naar verwachting met ¾%. Vooral Nederlandse exporten hebben te lijden van een sterke terugval van de wereldhandel in 2009. In sectoren die sterk van de export afhankelijk zijn, zoals de staalindustrie en de petrochemie, zullen de gevolgen van de recessie voor het productieniveau het duidelijkst merkbaar zijn.

Gevolgen voor halen doelen van ‘Schoon en Zuinig’ voor 2020

Het is onzeker of de kredietcrisis ertoe leidt dat de ‘Schoon en Zuinig’-doelen voor 2020 voor de uitstoot van broeikasgassen, energiebesparing en hernieuwbare energie gemakkelijker of moeilijker te halen zijn. Deze onzekerheid komt doordat er tegengestelde effecten zijn, en mogelijk ook structurele effecten, waarvan de omvang onzeker is. Als gevolg van de kredietcrisis zullen de vraag naar en de productie van goederen en diensten teruglopen, en dus ook het energiegebruik. Anderzijds zal bij lagere of negatieve economische groei minder geïnvesteerd worden in energiebesparing. Dit effect wordt versterkt door de lagere energieprijzen. Hierdoor zal het doel van 2% verbetering per jaar van de sectorale energie-efficiëntie moeilijker bereikbaar worden. Ook bij hernieuwbare energie zijn er tegengestelde effecten. Het is daarom nu niet mogelijk om aan te geven of de gevolgen van de kredietcrisis aanleiding zijn om het klimaat- en energiebeleid voor de langere termijn aan te passen.

Gevolgen voor halen van de Kyoto-doelstelling voor 2008-2012

De uitstoot van de sectoren die tot het Europese Emissiehandel Systeem behoren (zware industrie en elektriciteitsproducenten) is begrensd door een emissieplafond, dat door de recessie niet verandert. De grootte van het effect op de broeikasgasemissies van de overige sectoren is onzeker in verband met de tegengesteld werkende effecten van activiteitenvermindering door de teruglopende economie en verminderde energiebesparing door de lagere energieprijzen. De verwachting is echter dat het volume-effect in de sectoren handel, diensten en transport groter is dan het effect van verminderde energiebesparing, dat in de grootteorde van enkele tienden procenten ligt. Dit betekent dat lagere economische groei het behalen van de Kyoto-doelstelling voor de gemiddelde emissies in de periode 2008-2012 gemakkelijker maken.

Is het zinvol om vanwege de recessie de economie te stimuleren door te investeren in klimaat en energie?

Indien men de economie wil stimuleren via extra overheidsuitgaven om terugval van werkgelegenheid en economische groei in Nederland tijdens de recessie te verminderen, dan moet voldoen zijn aan drie voorwaarden: ze moeten op tijd effect hebben, tijdelijk zijn en doelgericht zijn. Een optie die op korte termijn positief zou kunnen zijn voor zowel de economie als het klimaat- en energiebeleid is het extra stimuleren van energiebesparing bij woningen en kantoren gedurende een korte periode. Wanneer in de bouwsector overcapaciteit ontstaat doordat er vraag wegvalt, kunnen extra investeringen in energiebesparing in de gebouwde omgeving wellicht op korte termijn tot een investerings- en bestedingsimpuls leiden.

Geeft de kredietcrisis aanleiding om het klimaat- en energiebeleid voor de langere termijn bij te stellen?

Naar aanleiding van de kredietcrisis wordt wereldwijd gesproken over een ‘Green New Deal’. Daarbij wordt naast de klimaatverandering ook de economische recessie als argument gebruikt voor een investeringsimpuls in duurzame technologie. Op de lange termijn is verdergaand klimaatbeleid noodzakelijk. Uit deze korte analyse kan niet geconcludeerd worden of de gevolgen van de kredietcrisis aanleiding zijn om het klimaat- en energiebeleid voor de langere termijn aan te passen. Om de ambitieuze langetermijndoelen van het kabinet te kunnen realiseren, blijft het nodig de emissies verder omlaag te brengen. Klimaat- en energiebeleid voor de lange termijn is daarom noodzakelijk. Nadere studie zal meer duidelijkheid kunnen geven over de mogelijk structurele effecten van de kredietcrisis en de zinvolheid van extra investeringen in duurzame technologie.

Meer informatie

• CPB decemberraming 2008 op de CPB website
• PBL publicatie: Tussenstand van een aantal onderdelen uit het werkprogramma Schoon en Zuinig
• PBL publicatie: Milieubalans 2008
• PBL publicatie: Consequenties van het Europese klimaat- en energiebeleidspakket (Engels)