Gevolgen van de Nitraatrichtlijn voor stikstofbeleid, -bemesting en milieu in Noordwest-Europa: een landenvergelijking

Effectiviteit van de nitraatrichtlijn tussen landen moeilijk te vergelijken

Prestaties van landen worden onder meer vergeleken op basis van metingen van de kwaliteit van grond- en oppervlaktewater en berekeningen van de stikstofbalans die verplicht zijn voor de Nitraatrichtlijn. Verschillen tussen de opzet (bijvoorbeeld meetdiepte en locatiekeuze) van nationale meetnetten zijn echter groot waardoor de verschillen tussen de nitraatconcentraties per land nog weinig zeggen over het succes van de Nitraatrichtlijn.

Nederland vergeleken met de ons omringende landen

Wel blijkt uit de metingen dat Nederland meer vooruitgang heeft geboekt dan de ons omringende landen. Zowel het stikstofoverschot als de nitraatconcentraties in het grondwater zijn meer gedaald. Maar die sterke daling was ook mogelijk omdat de stikstofvervuiling door de landbouw in Nederland rond 1990 het grootste was. Het stikstofoverschot van de bodem per hectare in Nederland in 2008 was ruim 170 kilogram en daarmee iets hoger dan in Vlaanderen, 25 kilogram hoger dan in Bretagne en 50 tot 70 kilogram hoger dan in de regio’s met veel vee per hectare in Groot-Brittannië, Duitsland en Ierland. De hoogste regionale overschotten werden gevonden voor de provincies Antwerpen en Noord-Brabant. De vervuiling met nitraat in Nederland is dus nog steeds hoog. Bovendien stagneert de laatste jaren de verbetering.

Harmonisatie van stikstof in dierlijke mest belangrijk voor Nitraatrichtlijn

De Nitraatrichtlijn voor Noordwest-Europa is niet alleen belangrijk om de nitraatuitspoeling naar grondwater en oppervlaktewater te verminderen maar ook om eutrofiëring, de overmaat aan voedingsstoffen, in de kustzeeën te verminderen. Hiervan is nitraat de hoofdoorzaak en dit is weer voor 50% tot 85% het gevolg van uitspoeling op landbouwgronden. We kunnen nog niet goed inschatten wat de mogelijkheden zijn om via de nationale uitwerkingen van de Nitraatrichtlijn (het mestbeleid) eutrofiëring aan te pakken, en dan liefst zonder verlies van de landbouwopbrengst per hectare. Zo zijn er nog grote verschillen in de onderbouwing van het bemestingsadvies in de verschillende landen. Hierdoor blijft er een risico dat boeren teveel stikstof geven. Dit komt bijvoorbeeld door onderschatting van de hoeveelheid stikstof in de dierlijke mest en van de bemestende werking daarvan. Harmonisatie van de nationale en regionale bemestingsadviezen op dit aspect en vergroting van de stikstofwerking in dierlijke mest zijn daarom belangrijk voor toekomstig succes van de Nitraatrichtlijn.