Landbouw en natuur in de verkiezingsprogramma's

In de aanloop naar de verkiezingen analyseerde het Planbureau voor de Leefomgeving de programma’s van politieke partijen op hun leefomgevingseffecten. Het PBL keek daarbij maar vier thema’s, waaronder het thema landbouw, voedsel en natuur. In dit artikel bespreken we de gevolgen van de verkiezingsprogramma’s voor de uitstoot van stikstof en broeikasgassen uit de landbouw en de biodiversiteit. Ook bespreken we de sociaaleconomische effecten van de programma's. We doen dit aan de hand van twee uiterste varianten, die het debat over de toekomst van het landelijk gebied kenschetsen.

Twee twistpunten

De verschillen tussen de politieke partijen zijn terug te voeren op twee twistpunten. Het eerste twistpunt gaat over de rol van en het vertrouwen in innovatie en techniek. Een deel van de partijen ziet de oplossing in nieuwe landbouwtechnieken en in herstelmaatregelen in bestaande natuurgebieden. Andere partijen zijn daar minder optimistisch over. Het tweede twistpunt gaat over de gewenste omvang van de landbouw en de natuur. Een deel van de partijen wil de landbouw sterk krimpen en meer natuur creëren. Andere partijen zijn daarop tegen.

Door technologische maatregelen in de landbouw kunnen de emissies van stikstof uit de landbouw met 20 procent verminderen en die van broeikasgassen met 7 procent. Natuurwinst ontstaat vooral door verminderde stikstofdepositie en door herstelmaatregelen in bestaande natuurgebieden. In de extensiveringsvariant neemt de uitstoot van stikstof en broeikasgassen verder af, maar dit gaat wel ten koste van het boereninkomen. De natuurwinst is in deze variant groter dan bij de technologische variant. Dat komt doordat planten- en diersoorten profiteren van grotere leefgebieden. Bovendien worden in deze variant ook andere problemen, zoals verdroging, aangepakt.

Aanzienlijke consequenties voor het ruimtegebruik

Beslissingen over de toekomst van de landbouw en de natuur raken aan het ruimtegebruik in het landelijk gebied. In de technologische variant zal de scheiding tussen natuur en landbouw toenemen. In de extensiveringsvariant zullen natuur en landbouw meer verweven zijn. De extensiveringsvariant vergt wel een grote landinrichtingsorganisatie: grofweg 150.000 hectare grond zal door de overheid moeten worden opgekocht en opnieuw ingericht voor natuur of extensieve landbouw. Dit zal de druk op de ruimte in het landelijk gebied doen toenemen in een tijd waarin ook andere functies op de deur kloppen. Denk hierbij aan wonen, energieopwekking en zoetwateropslag.