Lerende evaluatie van het Natuurpact 2020

Tijdig afronden Natuurnetwerk lastig omdat investeringen zich niet terugverdienen

Het lijkt nog lastig om de afgesproken uitbreiding van het Natuurnetwerk in 2027 af te krijgen. Reguliere agrariërs willen hun gronden veelal niet inzetten voor een combinatie van landbouw en natuur omdat zij de extra investeringen hiervoor niet kunnen terugverdienen. De belangstelling hiervoor blijft daarom achter bij de verwachtingen van provincies. Het lukt de provincies de laatste jaren wél om meer burgers en maatschappelijke partijen bij natuur te betrekken. De resultaten zijn echter nog kleinschalig en daarom vooral lokaal van belang.

Natuurherstel vereist om stikstofcrisis op te lossen

Met het afronden van het Natuurnetwerk kan maximaal 65 procent van de doelen van de Vogel- en Habitatrichtlijn worden gehaald, waardoor nog een flinke opgave resteert. Om de stikstofcrisis op te lossen is daarnaast extra natuurherstel vereist. Een gebiedsgerichte aanpak voor natuurherstel in combinatie met de stikstof-, landbouw-, klimaat- en verstedelijkingsopgave in een overgangszone grenzend aan het Natuurnetwerk is daarvoor effectief en efficiënt. Een gezamenlijke aanpak van Rijk en provincies is hierbij nodig.

Volledige schadeloosstelling helpt tijdig afronden Natuurnetwerk

Provincies kunnen de kans op het halen van de afgesproken uitbreiding van het Natuurnetwerk in 2027 vergroten als ze de benodigde grond verwerven door vooral agrarische grondeigenaren vaker volledige schadeloosstelling aan te bieden, of in het uiterste geval ze te onteigenen. Provincies kunnen hiernaast op de korte termijn (5 tot 10 jaar) de natuur in het Natuurnetwerk helpen herstellen door meer in te zetten op (tijdelijke) herstelmaatregelen. Deze maatregelen zijn nodig omdat de overbelasting met stikstof op deze gebieden nog groot is. Voor duurzaam natuurherstel moet de stikstofbelasting op termijn fors omlaag.

Natuurherstel combineren met andere opgaven in overgangszones

Het Rijk en de provincies kunnen grenzend aan het Natuurnetwerk overgangszones creëren, waar opgaven voor natuurherstel, klimaat en landbouw gelijktijdig kunnen worden aangepakt. Deze integrale gebiedsgerichte aanpak biedt op de lange termijn  extra kansen voor natuurherstel. Een gezamenlijke aanpak van Rijk en provincies is cruciaal om de verschillende opgaven in de overgangszones te combineren. Rijk en provincies doen er goed aan om hier op korte termijn ervaring mee op te doen in concrete gebiedspilots. Ze kunnen de aanpak verder vorm geven op basis van ervaringen die ze hiermee opdoen. Dit kan door leren en reflectie structureel in te bouwen in gebiedsprocessen en in hun organisaties.

Betrokkenheid in de samenleving versterken met richtinggevende doelen

Om de betrokkenheid van de samenleving te versterken kunnen het Rijk en de provincies hiervoor doelen en bijbehorende middelen afspreken. In het Natuurpact is de aandacht voor de betrokkenheid van de samenleving gering omdat dergelijke afspraken ontbreken. Uit het evaluatieonderzoek blijkt dat provincies die programma’s met doelen voor maatschappelijke betrokkenheid opstellen zo bijdragen aan het betrekken van groepen burgers en hun initiatieven richting geven.