Model studies on the eutrophication of shallow lakes and ditches

Meren, plassen en sloten zijn karakteristieke natuurlijke elementen in het Nederlandse landschap. Oorspronkelijk waren die meestal helder en rijk aan ondergedoken waterplanten, maar eutrofiëring (overbemesting met vooral fosfor en stikstof) maakte ze troebel met veel algenbloei. Herstel van de heldere toestand blijkt moeizaam: de omslag ‘terug’ vindt pas plaats bij een lagere fosfaattoevoer dan de omslag ‘heen’.

Het proefschrift behandelt een model van het samenspel van ecologische processen dat verantwoordelijk is voor dit gedrag. Het model geeft aan bij welke fosfaattoevoer bepaalde typen meren kunnen omslaan naar een andere evenwichtstoestand, en wanneer aanvullende beheermaatregelen zoals afvissen of baggeren een steentje kunnen bijdragen. Dat hangt ook af van het type meer: zo kunnen kleine, ondiepe meertjes wat meer fosfaat verdragen dan grotere meren, en het is gunstig als een meer verbonden is met een rietland. Een vergelijkbaar model is ontwikkeld voor sloten. Overbemesting leidt daar meestal tot een kroosdek, dat het water verstikt. Het model berekent bij hoeveel mestuitspoeling dit optreedt.

De modeluitkomsten kunnen helpen bij het onderbouwen van bemestingsnormen en het optimaliseren van het waterbeheer. Dat is nodig omdat de toevoer van meststoffen in veel Nederlandse wateren wel gedaald is, maar niet genoeg voor herstel van de natuurlijke kwaliteit.

Beide modellen zijn binnen het MNP onderdeel van een keten van modellen, de ‘Waterplanner’ en ‘Natuurplanner’, waarmee veranderingen in landgebruik e.d. kunnen worden doorvertaald naar effecten op natuurkwaliteit. Zo zijn de modellen toegepast voor de tweede Natuurverkenning. Ze zijn ook ingezet in de projecten ‘Onderbouwing normstelling oppervlaktewater’ en ‘Evaluatie meststoffenwet’.

De Nederlandse titel van het proefschrift is: Modelonderzoek naar de eutrofiëring van ondiepe meren en sloten. Promotor was: prof.dr. M. Scheffer (Aquatische ecologie en waterkwaliteit), co-promotor: Prof.dr. L. Lijklema.