Naar een Kennisagenda voor Vermaatschappelijking van Natuur

Vermaatschappelijking van natuur

De hernieuwde beleidsaandacht bij het ministerie van LNV en provincies voor vermaatschappelijking en ook hun wens om in beleidsevaluaties (zoals de Lerende evaluatie Natuurpact en de Balans van de Leefomgeving) hieraan aandacht te besteden, vormen de aanleiding voor het PBL en de WOT N&M om gezamenlijk een Kennisagenda Vermaatschappelijking van natuur op te stellen.

Het doel ervan is tweeledig:

1. Een gezamenlijk beeld en taal ontwikkelen voor onderzoekers opdat zij herkennen hoe zij vermaatschappelijking onderzoeken, welke (beleids)aannames daar leidend in zijn en welke invalshoeken op vermaatschappelijking zij daardoor belichten, dan wel onderbelichten.
2. Externe partijen inzicht bieden in de thema’s die PBL en WOT N&M voor vermaatschappelijking in de onderzoeksprogrammering willen opnemen. Daarnaast willen we externe partijen stimuleren om hier zelfstandig onderzoek uit te voeren, eventueel in samenwerking met ons.

Kennisvragen in thema's

De kennisvragen die we hebben opgesteld zijn geclusterd in 4 thema’s:

• vermaatschappelijking van natuur in de praktijk;
• governancevraagstukken rondom vermaatschappelijking van natuur;
• methodeontwikkeling voor evaluatie van vermaatschappelijking van natuur;
• transitie & maatschappelijke opgaven.

De 4 thema’s zullen in toekomstige onderzoeksprogrammering van PBL en WOT N&M eventueel in samenwerking met externe partners nader ingevuld worden. De kennisagenda vormt een eerste aanzet (input) om de dialoog met externen over thema vermaatschappelijking te voeren en samen met hen de kennisvragen nader te concretiseren.

Vermaatschappelijking als beweging

In steeds meer sectoren in Nederland zien we initiatieven waarin netwerken van burgers, ondernemers of maatschappelijke organisaties het initiatief nemen op terreinen waar tot voor kort vooral de overheid actief was. Dit is een beweging vanuit 2 kanten. Aan de ene kant nemen burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties zelf initiatief om publieke waarden te realiseren, en aan de andere kant streeft de overheid ernaar publieke opgaven meer met de samenleving op te pakken, of zelfs helemaal neer te leggen bij de samenleving.

Dit proces, waarbij vanuit 2 richtingen een groter deel van de samenleving betrokken raakt bij de creatie van publieke waarden, noemen we vermaatschappelijking.

Toenemende beleidsaandacht binnen natuurdomein

In het natuurdomein nemen bedrijven, maatschappelijke organisaties en burgers regelmatig zelf het initiatief om natuur te behouden. Het natuurdomein kent een lange traditie daarin. Denk bijvoorbeeld aan de oprichting van Natuurmonumenten door burgers om het Naardermeer te behouden.

De tendens van vermaatschappelijking heeft recent hernieuwde beleidsaandacht gekregen met de verbreding van overheidsambities van behoud en herstel van biodiversiteit naar het versterken van de relatie tussen natuur en economie en het versterken van de maatschappelijke betrokkenheid bij natuur. Het vergroten van maatschappelijke betrokkenheid bij natuur wordt gezien als een middel om behoud en herstel van biodiversiteit te realiseren én als een zelfstandig doel.

Over zowel de beweegredenen, als de betekenis en de implicaties van de vermaatschappelijking van het natuurbeleid bestaan verschillende inzichten. Waar sommigen vermaatschappelijking zien als een ‘bloei aan lokale initiatieven’, waarbij vooral het eigen initiatief, kracht en motivatie vanuit de samenleving centraal staat, zien anderen vermaatschappelijking als een ‘overheidstekort’, waarbij het nog maar de vraag is of de maatschappij wel in staat of bereid is de beoogde natuurdoelen te bereiken.