Ruimte voor circulaire economie

Deze omslag naar een circulaire economie zal ruimtelijk ingepast moeten worden. Hoe de volledig circulaire economie er in 2050 uitziet, is nog onduidelijk. Het maakt bijvoorbeeld een groot verschil of in de benodigde transitie vooral consumenten of juist producenten aan zet zijn, welke rol digitale en technologische innovaties een rol spelen en op welke schaal kringlopen worden georganiseerd. In dit rapport verkent PBL de implicaties voor de vraag naar en inrichting van de ruimte bij een volledig circulaire economie met behulp van vier scenario’s. De toekomstbeelden laten zien dat de transitie – bij verschillende ontwikkelingen van maatschappelijke opvattingen en bij verschillende actoren die het voortouw nemen – er anders uit ziet.

Ruimtelijke effecten van circulaire economie

Elk van de toekomstbeelden heeft een andere mix van strategieën om circulariteit te bereiken en de leveringszekerheid van grondstoffen te verbeteren (strategische autonomie). Bovendien verschillen de toekomstbeelden ook als het gaat om het schaalniveau waarop kringlopen en activiteiten opereren. In het rapport schetsen de onderzoekers voor elk van de vier beelden de ruimtelijke effecten op de inrichting van steden en regio’s, bedrijventerreinen, haven- en industrieclusters. Ook schetsen ze een beeld van verschillende circulaire hubs voor de logistiek en verwerking van producten en grondstoffen. Daarnaast gaan ze in op de ruimtelijke patronen van de circulaire economie. Uit de vergelijking van deze ruimtelijke uitwerkingen, volgen inzichten over de ruimtelijke voorwaarden die van belang zijn voor de transitie naar een circulaire economie.

Om een circulaire economie in 2050 mogelijk te maken, is beleid op ruimtelijk gebied nu van belang

Deze studie laat zien dat ruimtelijk beleid van belang is voor een succesvolle en soepele transitie naar een circulaire economie. Het is belangrijk om dit inzicht mee te nemen in de planvorming rond locaties en gebieden omdat de ontwikkeling van nieuwe locaties of herinrichting van bestaande locaties (zoals bedrijventerreinen of havens), vele jaren kan vergen. Bovendien zijn de locaties ook gewild voor andere functies. Tot nu toe is er in het beleid weinig aandacht voor de vraag naar geschikte ruimte voor de circulaire economie. Overheden zullen ‘ruimte ’ dus op hun agenda moeten zetten en de belangen van verschillende functies en doelen tegen elkaar moeten afwegen – vooral als ze vertraging van de transitie naar een circulaire economie willen voorkomen. De verkenning heeft geleid tot een aantal aanknopingspunten voor beleid.

Aantal gebieden van strategisch belang voor circulaire economie

Er is structureel aandacht nodig voor voldoende en geschikte ruimte voor circulaire economie. Een aantal type locaties is strategisch belangrijk voor de transitie naar een circulaire economie. Het gaat om:

1. Bedrijventerreinen met een hoge milieucategorie (HMC) en multimodale transportmogelijkheden (bereikbaar via water, spoor en weg);
2. Aan water gelegen bedrijventerreinen met milieuruimte;
3. Plek voor circulaire economie in haven- en industriegebieden;
4. Bedrijventerreinen in stadsranden;
5. Bedrijfslocaties bij ov, winkelcentra en in woonwijken voor reparatie, delen, hergebruik en recycling.

Het is belangrijk om locaties die van cruciaal belang zijn voor de circulaire economie aan te wijzen en ervoor te zorgen dat deze beschikbaar zijn én blijven voor circulaire activiteiten, door bijvoorbeeld flexibiliteit en adaptiviteit in te bouwen. Zo kan worden voorkomen dat onomkeerbare keuzes worden gemaakt die de transitie naar de circulaire economie in de weg kunnen staan. Het aanbod van deze locaties is beperkt en er is ook vraag naar door andere functies.