Scenario’s voor visievorming in het omgevingsbeleid

Handreiking om het gebruik van de scenario’s zelf te stimuleren
Het PBL organiseert nu zelf geen activiteiten meer om het gebruik van de Ruimtelijke Verkenning te bevorderen, maar er blijkt nog wel steeds belangstelling voor te bestaan. Daarom hebben we een handreiking gemaakt, die u kunt raadplegen als u zelf scenario’s wilt tentoonstellen of presenteren of zelf een gebruikersworkshop of praktijkgemeenschap wilt organiseren. De handreiking gaat vergezeld van voorbeeldpresentaties, voorbeelddraaiboeken, voorbeeldinstructies en samenvattingen van de scenario’s. Deze voorbeeldmaterialen kunt u als .zip bestand vinden op deze pagina bij downloads en links. 

Als u met deze activiteiten aan de slag gaat, dan horen wij graag over uw ervaringen en de resultaten. Mocht u interesse hebben in aanvullende databestanden, dan kunt u deze bij ons aanvragen. U kunt ons bereiken via info@pbl.nl, onder vermelding van ‘Scenario’s voor visievorming in het omgevingsbeleid’.

Presentatie
Er zijn verschillende soorten presentaties: met vragen, stemronden, publieksdiscussies, paneldiscussie, toepassing op een strategisch vraagstuk en dergelijke. Een presentatie maakt het mogelijk om grote en diverse groepen met de scenario’s bekend te maken en om de beleidsboodschappen over te brengen. Dit is belangrijk als het doel niet alleen is om het publiek te informeren, maar ook om het te motiveren en te inspireren. Verder biedt een presentatie de spreker en het publiek de mogelijkheid om met elkaar in gesprek te gaan, wat de kans vergroot dat het publiek zich de belangrijkste inzichten toe-eigent.
 

Tentoonstelling
Via een tentoonstelling kunnen grote en diverse groepen op een aantrekkelijke en toegankelijke manier kennis maken met de scenario’s, zich in de scenario’s inleven en gesprekken over de toekomst voeren. Vooral interactieve en online tentoonstellingen bieden de mogelijkheid om een breed publiek te trekken en de scenario’s tastbaar te maken. Een tentoonstelling kan de bezoekers ook een gelegenheid bieden om hun eigen inbreng te leveren en om met de scenarioproducenten in gesprek te gaan. Klik hier voor een bezoek aan de online tentoonstelling van de scenario’s. 
 

Gebruikersworkshop
Een gebruikersworkshop helpt de deelnemers om met de scenario’s vertrouwd te raken, zich van de lange termijn bewust te worden, allerlei inzichten over de toekomst op te doen, de toekomst met elkaar te bespreken en meer bij het omgevingsbeleid betrokken te raken. Gestimuleerd en ondersteund door de organisatoren kunnen de deelnemers oefenen om bij het maken of actualiseren van een beleidsvisie met de scenario’s aan de slag gaan. Dit is belangrijk, omdat het gebruik van scenario’s voor veel beleidsmakers en belanghebbenden niet vanzelfsprekend is.
 

Praktijkgemeenschap
Een praktijkgemeenschap bestaat uit een serie van vier ateliers die ongeveer binnen een half jaar worden gehouden. De praktijkgemeenschap maakt het mogelijk om systematisch aan de onderdelen van een beleidsvisie te werken en hierbij steeds een ander onderdeel uit een scenariostudie te gebruiken. Bovendien krijgen de deelnemers de mogelijkheid om hun ervaringen met de anderen te delen en zo van elkaar te leren. De deelnemers worden gestimuleerd om zich actief op de ateliers voor te bereiden en om de opgedane inzichten en vaardigheden daadwerkelijk bij het maken van de beleidsvisie toe te passen. We onderscheiden vier onderdelen van een beleidsvisie:

• Huidige situatie analyseren
  Dit onderdeel is bedoeld om de deelnemers inzicht te geven in hoe zij de huidige situatie kunnen inventariseren van het gebied waarvoor zij een beleidsvisie willen maken of actualiseren. Het gaat om een samenhangend beeld van de huidige situatie met aandacht voor het vroegere en huidige ruimtegebruik in het gebied, de omgevingskwaliteiten van het gebied (of het gebrek er aan) en de strategische vraagstukken die er zich voordoen.
   
• Toekomstige opgaven verkennen
  Het tweede onderdeel heeft als doel om de deelnemers inzicht te geven in hoe zij een aantal autonome ontwikkelingen en doorkruisende gebeurtenissen met een groot effect op de leefomgeving in hun gebied kunnen verkennen. Hierbij gaat het om het gebruiken van de contextscenario’s (scenario’s die dit soort ontwikkelingen en gebeurtenissen verkennen), de vertaling ervan naar het eigen gebied en het verkennen van de omgevingsopgaven die de ontwikkelingen en gebeurtenissen met zich mee kunnen brengen voor het gebied.
   
• Voorkeursvariant benoemen
  Het derde onderdeel helpt om de deelnemers inzicht te geven in hoe zij hun ambities en doelen voor het gebied expliciet kunnen maken en kunnen prioriteren (‘keuzes maken’) en de conflicten en synergieën die zich hierbij voordoen kunnen bespreken. De bedoeling is dat de deelnemers de onderdelen van de beleidsscenario’s die betrekking hebben op de toekomstige situatie (streefbeelden) combineren en als bouwstenen gebruiken voor de verwoording en verbeelding van de gewenste situatie (voorkeursvariant) voor de beleidsvisie. De scenario’s helpen om de visie wervend, haalbaar en toekomstbestendig te maken.
   
• Voorkeursstrategie bedenken
  Het laatste onderdeel biedt de deelnemers inzicht in hoe zij de gewenste situatie kunnen realiseren. De bedoeling is dat de deelnemers onderdelen van de beleidsscenario’s die betrekking hebben op de wegen naar de toekomst (strategieën) combineren en als bouwstenen gebruiken voor een beschrijving van de maatregelen die de komende jaren nodig zijn in de beleidsvisie. Naast de maatregelen gaat het ook om de initiatiefnemers, de samenwerkingsvormen en de voorwaarden voor succes (voorkeursstrategie). Ook dit helpt om de beleidsvisie wervend, haalbaar en toekomstbestendig te maken.