Van een groene ambitie naar hoogwaardige natuur in en om de stad

De EU en de Nederlandse overheid streven naar voldoende groen in en om steden. Op verzoek van de ministeries van BZK, LNV, IenW en VWS heeft het PBL de studie Natuur in en om de stad gepubliceerd. Volgens deze studie zijn de voordelen van groen in de stad voor de verbetering van de leefbaarheid en gezondheid, klimaatadaptatie, biodiversiteit en economische aantrekkelijkheid voldoende aangetoond, maar kunnen effectiever worden gerealiseerd door groen te zien als natuur. Een effectieve nationale norm bestaat niet uit één kwantitatieve norm (zoals aantal vierkante meters groen), maar is gebaseerd op meerdere principes die sturen op lokaal passende natuur-inclusieve ontwikkelingen.

PureBudget

Het PBL heeft bij deze studie gebruik gemaakt van een WUR-analyse over de diverse baten van stedelijk groen (Snep & Goossen 2023, verschijnt binnenkort) en deze verrijkt met kennis over hoe natuur in de praktijk wordt gerealiseerd in Europese steden. Wat dit laatste betreft kan worden verwezen naar het achtergrondrapport (Bulkeley et al. 2023).

Nationaal en internationaal beleid stuurt al op natuur in de stad

Het idee voor een ‘groennorm’ is niet nieuw, en ook op dit moment kent Nederland diverse programma’s waar groen en blauw in en om de stad onderdeel van zijn. Op Europees niveau is wetgeving in voorbereiding (bijv. Europese Natuurherstelwet) met doelstellingen die mogelijk tot een aanzienlijke aanscherping kan leiden voor het Nederlandse beleid voor natuur in en om de stad. Nederland zal zich moeten inspannen om hier aan te voldoen en het ligt daarom voor de hand om Nederlandse normen en beleid hiermee te stroomlijnen. Omdat er grote verschillen zijn in de hoeveelheid en de verdeling van groen in Nederlandse steden, zal eventuele normstelling hier rekening mee moet houden.

Het realiseren van de meervoudige baten van natuur vraagt maatwerk

Onderzoek van de WUR laat zien dat stedelijke groenelementen over het algemeen een positieve werking hebben op het bevorderen van diverse baten (bijv. gezondheid, klimaatadaptatie). Maar de werking van natuur is complex en diverse randvoorwaarden (bijv. kwaliteit, type groen, betrokkenheid bewoners, schaal) hebben invloed op elkaar. In de praktijk zien we dat Europese steden hier heel verschillend mee omgaan. Het lijkt dus lastig om één generieke, landelijk dekkende norm te ontwikkelen die recht doet aan de veelheid van baten die natuur kan bieden in diverse stedelijke contexten.

Een effectieve nationale norm voor natuur in en om de stad is gebaseerd op meerdere principes. De principes sturen op het realiseren van waardevolle natuur met meerdere baten. Hierbij is er aandacht voor betrokkenheid, een eerlijke verdeling van de baten en de bredere maatschappelijke inzet voor biodiversiteitsherstel en het tegengaan van klimaatveranderingen. De concretisering van deze principes is aan het lokale bestuur, initiatiefnemers en betrokkenen. Om een nationale norm effectief te maken is de beschikbaarheid van kennis en financiële middelen van groot belang. Hier ligt een rol voor het Rijk. De norm moet ook juridisch worden geborgd.

Video's

Natuur in en om de stad was het centrale thema tijdens de openingsdag van de EU Green Week op 21 mei 2018, in Utrecht. Tijdens deze door het PBL en de gemeente Utrecht georganiseerde dag is een viertal korte video’s gemaakt. In deze video’s geven deelnemers uit zowel de publieke als de private sector als ook van maatschappelijke organisaties en initiatiefnemers hun kijk op het belang van stedelijke natuur en hoe ze werken aan het realiseren van waardevolle natuur. Vanuit de wetenschap komen Prof. Hans Mommaas, toenmalig directeur van het PBL en Prof. Harriet Bulkeley, coördinator van het EU-Horizon project Nature-based Urban Naturvation en verbonden aan Durham University en de Universiteit van Utrecht, aan het woord. Er wordt onder andere ingegaan op de meervoudige baten van natuur, de samenwerking tussen partijen en de centrale rol van gemeenten, het belang van co-financiering, inclusiviteit en het belang van maatwerk en de rol van visievorming. Doordat de video’s zijn opgenomen op een viertal locaties met bijzondere, hoogwaardige stedelijke natuur in en rond Utrecht, geven ze ook in beeld een indruk van de toegevoegde waarde van stedelijke natuur.