Export groene innovaties: veeleisende thuismarkt van belang

Kwaliteit van vraag op thuismarkt is belangrijk

De onderzoekers hebben gekeken naar 5 groene technologische domeinen waar Nederland al veel kennis over in huis heeft: zaadveredeling en pootgoed; waterzuivering; windenergie; zon-PV; en afvalscheiding.

Uit interviews met sleutelfiguren uit bedrijfsleven en wetenschap blijkt dat een thuismarkt waar veel behoefte is aan groene innovatie helpt bij het ontwikkelen van producten die ook succesvol geëxporteerd kunnen worden. Hoe kritischer en veeleisender de vraag is, des te sterker is de stimulans om hoogwaardige producten te ontwikkelen en des te groter de kans van slagen op de wereldmarkt. 'Ontwikkel je met en veeleisende tuinder hier een nieuw tomatenras voor de glastuinbouw, dan is er een redelijke kans dat je die overal ter wereld kunt verkopen.'

De thuismarkt speelt ook een belangrijke rol in het leerproces van innovaties; dit gaat gemakkelijker als klant en producent dicht bij elkaar zijn.

Thuismarkt hoeft niet groot te zijn

Zolang er een omvangrijke markt elders is, is een omvangrijke thuismarkt geen noodzakelijke voorwaarde voor succesvolle export. Illustratief zijn fabrikanten van productiemachines voor zonnecellen en bedrijven in de offshore wind. In beide onderdelen zijn Nederlandse bedrijven internationaal behoorlijk succesvol, bij een afwezige respectievelijk kleine thuismarkt.

Bij afvalverwerking geldt juist dat de ’grote’ Nederlandse thuismarkt niet tot een sterke exportpositie van Nederlandse afvaltechnologieleveranciers heeft geleid, met name omdat internationaal beleid achterbleef.

Overheid kan vraag naar groene innovaties creëren

De vraag naar groene innovaties, zowel in kwantiteit als in kwaliteit, is sterk afhankelijk van overheidsbeleid. Zonder milieubeleid en het meenemen van de externe milieueffecten in de prijs blijven bestaande milieubelastende producten goedkoper dan innovatieve groene alternatieven. Strengere milieuregels kunnen de vraag naar eco-innovaties creëren. Zo heeft bij afvalwaterzuivering de strenge regelgeving in het verleden nadrukkelijk een rol gepeeld bij het realiseren van de vraag naar deze groene innovatie.

Betere afstemming nodig tussen innovatiebeleid en milieubeleid

Hoe de rol van de overheid in het creëren van een thuismarkt ten behoeve van een goede exportpositie eruit ziet, moet altijd in internationale context worden bezien. Zeker voor een klein land als Nederland. Is er een omvangrijke markt elders? Hoe goed zijn Nederlandse bedrijven hiervoor toegerust? En is de door beleid gecreëerde markt niet te specifiek voor Nederland en blijft internationaal beleid achter, waardoor er elders maar beperkt vraag is naar de hier ontwikkelde innovaties, zoals het geval is bij afval?

Het PBL concludeert dat een betere afstemming tussen het Nederlandse innovatiebeleid en het milieubeleid een belangrijke impuls kan geven aan de exportkansen van technologische innovaties in 4 van de 5 onderzochte groene technologische domeinen. De effectiviteit van het innovatiebeleid voor groene producten kan worden vergroot wanneer meer marktvraag wordt gerealiseerd onder druk van milieubeleid.