Fors hogere CO2-heffing industrie reduceert emissies met enkele megatonnen; maatwerkafspraken lijken geschikter

Een verlaging van CO₂-emissie van de industrie van 53,6 megaton in 2021 naar 29,1 megaton in 2030 is een doel van het inmiddels demissionaire kabinet Rutte 4. Huidig beleid kan in 2030 al voor een flinke reductie (15 tot 18,5 megaton) zorgen bij bedrijven onder de CO₂-heffing. Drie jaar geleden werd de CO₂-heffing industrie van kracht. Verhogen van het heffingstarief van 145 naar 165 euro in 2030 kan 0 tot 4 megaton extra reductie opleveren. Pas bij een forse verdere verhoging naar 200 tot 265 euro worden ook de duurste reductiemaatregelen rendabel en kan de emissie verder dalen met nog enkele megatonnen. Maar bij zo’n hoog tarief kunnen bedrijven ook hun productie in Nederland verminderen in plaats van te investeren in emissiereductie. Daarmee is in de berekeningen geen rekening gehouden.

Bij hogere tarieven dreigt weglek industriële productie uit Nederland

Voor extra emissiereductie bovenop EU-beleid hanteert Nederland een combinatie van subsidies, CO₂-heffing en faciliterend beleid voor energie-infrastructuur. Een Nederlandse CO₂-heffing die flink hoger is dan de ETS-prijs betekent een lastenverzwaring voor bedrijven. Verschillende bedrijven - vooral buiten de grote industriële clusters – hebben voor 2030 echter geen reëel perspectief om emissies te reduceren als de noodzakelijke infrastructuur en energiedragers ontbreken, zoals verzwaarde stroomnetten, CO₂-leidingen en groene waterstof. De lastenverzwaring voor de industrie als geheel kan oplopen tot zo’n 500 miljoen euro per jaar, en is ongelijk verdeeld over de bedrijven. Een flinke verhoging van het heffingstarief vergroot de kans op afschalen van industriële productie in Nederland. Dat verlaagt emissies binnen Nederland, maar draagt niet bij aan de verduurzaming van de Nederlandse industrie, en ook niet noodzakelijk aan emissiereductie wereldwijd.

Maatwerk alternatief voor hoger generiek heffingstarief

Om lastenverzwaring en weglek te voorkomen zijn alternatieven denkbaar voor het voorgestelde vaste heffingstarief. Maatwerkafspraken en maatwerksubsidies bij een handvol bedrijven lijken voor de dure maatregelen een passend alternatief voor een hoge CO₂-heffing. Een maatwerksubsidie kan beter aansluiten bij de specifieke verduurzamingsprojecten dan een algemene subsidie als de SDE++. 

Flinke onzekerheden in schattingen

Onzekerheden in de effectschatting van de CO₂-heffing hebben een bandbreedte van zo’n 2 megaton. Dit komt door onzekerheid over productievolumes, bestaand energiegebruik voor processen en kostenontwikkeling van emissiereductiemaatregelen. Deze onzekerheden corresponderen met een tariefverschil van enkele tientallen euro’s per ton. Veel groter nog zijn de onzekerheden rondom de noodzakelijke randvoorwaarden voor de industrie. Zo wordt het in één klap onmogelijk om het heffingsdoel voor de industrie te halen als het project Aramis (jaarlijks 12 megaton CO₂-opslag onder de Noordzee) niet in 2030 gereed is.

Zo werkt de CO₂-heffing

De CO₂-heffing geeft de Nederlandse industrie een minimumprijs voor CO₂. Dat geeft investeringszekerheid. Het grootste deel van de industrie valt al onder het Europese emissiehandelssysteem ETS, waarin de CO₂-prijs fluctueert. Vergelijkbaar met het ETS krijgen bedrijven onder de CO₂-heffing gratis dispensatierechten. Als de ETS-prijs lager ligt dan het tarief van de Nederlandse CO2-heffing moeten bedrijven het verschil bijbetalen over emissies waarvoor ze geen dispensatierechten hebben.