Assessment mondiale biodiversiteit en ecosysteemdiensten (IPBES)

Tijdens de zevende zitting van de IPBES-plenaire vergadering in Parijs, 29 april - 4 mei 2019, hebben de 132 IPBES lidstaten (waaronder Nederland) het IPBES Global Assessment rapport geaccepteerd en een samenvatting voor beleidsmakers vastgesteld. Het rapport behandelt de oorzaken voor het verlies van biodiversiteit, de gevolgen voor mensen wereldwijd en hoe de natuur ons kan helpen om maatschappelijke problemen op te lossen. Het presenteert verschillende opties om de huidige trend van biodiversiteitverlies te keren. Aan het rapport hebben ruim 150 internationale experts uit 50 landen bijgedragen, waaronder vier experts van Nederlandse instellingen (waaronder PBL).

Het rapport is de eerste mondiale biodiversiteit assessment sinds 2005 en vertegenwoordigt een belangrijke mijlpaal richting de grote Conferentie van het VN-Biodiversiteitsverdrag in november 2020 in China. Overheden,het bedrijfsleven en maatschappelijke partijen zijn nu aan zet om de inzichten uit dit rapport om te zetten in acties en beleid.

Internationale natuurdoelstellingen buiten bereik

Het rapport laat zien dat slechts vier van de 20 internationale doelstellingen voor natuurbescherming, de zogenaamde Aichi-biodiversiteitsdoelen, waarschijnlijk zullen worden bereikt in 2020. De belangrijkste oorzaken hiervoor zijn veranderingen in landgebruik (bijvoorbeeld ontbossing voor de uitbreiding van het landbouwareaal), exploitatie van soorten (bijvoorbeeld visserij), klimaatverandering, milieuvervuiling, en invasieve soorten. Naar verwachting gaat klimaatverandering de komende jaren een steeds grotere invloed hebben op de natuur.

Gevolgen voor arme en kwetsbare bevolkingsgroepen

Het rapport besteedt veel aandacht aan de gevolgen die de achteruitgang van de natuur heeft voor de armste en meest kwetsbare bevolkingsgroepen wereldwijd. Verdere achteruitgang van de natuur zal hun ontwikkeling ondermijnen en staat de realisatie in de weg van de mondiale doelen op het gebied van armoede, honger, gezondheid, water, steden, klimaat, oceanen en landgebruik. Het IPBES Global Assessment geeft inzicht in de bijdragen die natuur kan leveren aan de realisatie van het Parijsakkoord over klimaatverandering en de Duurzame Ontwikkelingsdoelen (SDGs).

Transformatie naar duurzame samenleving nodig

Het rapport laat op basis van onder andere scenario-analyse, natuur- en sociaalwetenschappelijke inzichten en kennissystemen van inheemse en lokale bevolkingsgroepen zien dat alleen als de onderliggende oorzaken van biodiversiteitsverlies aanpakt worden, natuurbescherming en duurzaam gebruik van de natuur gerealiseerd kan worden.

Dit vraagt om een transformatie: ingrijpende, fundamentele, systematische veranderingen in sociale, economische en technologische factoren, inclusief maatschappelijke paradigma’s, doelen en waarden die bepalen hoe we onze kwaliteit van leven definiëren. Dit betekent dat onze samenleving en economie moeten worden omgevormd – getransformeerd – naar een duurzame samenleving.

Alleen als we – individueel en als maatschappij - onze relatie tot natuur en de waardering van de natuur veranderen, zo stelt het rapport, zullen we in staat zijn de natuur voor ons zelf en voor andere soorten te beschermen. Veranderingen die dit kunnen bewerkstelligen zijn onder andere het ombuigen van niet duurzame landbouw, visserij en landbouwsubsidies.  

Brug wetenschap en beleid

De uitdaging voor de IPBES Global Assessment was om de staat van wetenschappelijke kennis op zo’n manier bij elkaar te brengen en te integreren dat die voor alle verschillende lidstaten van IPBES relevant is. De lidstaten van IPBES hebben intensief onderhandeld over de samenvatting voor beleidsmakers, zodat de resultaten voor hen bruikbaar zijn. Het assessment vervult daarmee een noodzakelijke brugfunctie tussen wetenschap en beleid.

De volgende stap is dat de resultaten van de Global Assessment doorvertaald worden naar het Nederlandse beleid. Dat zal gevolgen hebben voor het Nederlandse en Europese natuurbeleid en voor bedrijven en maatschappelijke actoren. Maar het vereist ook transities richting duurzaamheid in het voedsel- en landbouwsysteem, de energietransitie, vergroening van de stad en groen in de circulaire economie. Hieronder vindt u een aantal verwijzingen naar de recente PBL-analyses die opgave van transformatieve veranderingen, waar IPBES toe oproept, uitwerken in de Nederlandse en Europese context.

• Verduurzaming landbouw: rapport Naar een wenkend perspectief in de landbouw
• Verduurzaming voedselsysteem: Themasite duurzaam voedsel
• Natuur in de stad: in gesprek over stedelijke natuur
• Meervoudige perspectieven op natuur in Nederland, rapport: Natuurverkenning 2010-2040: Visies op de ontwikkeling van natuur en landschap
• en themasite Natuurverkenning (Nederland)
• Meervoudige perspectieven op natuur in Europa, rapport European Nature in the Plural en themasite Nature Outlook Europa 
• Rapport Transities, Ruimteclaims en Landschap
• Circulaire economie in kaart